استادیار گروه روانشناسی، بخش علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور
چکیده
هدف این تحقیق بررسی دیدگاه قرآن در مورد شادی ممدوح و عوامل مؤثر بر آن و تطبیق آن با رویکردها و یافتههای روانشناسی می‌باشد، تا از این طریق علاوه بر فراهم شدن راهنمایی عملی در این زمینه، موضع قرآن در مورد شادی و بایدها و نبایدهای آن و وجوه اشتراک و افتراق آن با رویکردها و یافتههای روانشناسی نیز، بیش از پیش، روشن گردد.
روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتواست و آیات حاوی اصطلاحات فرح و سرور و مشتقات آنها؛ همچنین معنی واژههای فرح و سرور و مشتقات آنها از تفسیرهای مختلف و سایر منابع حاوی معنی این واژهها استخراج شده است.
یافتهها نشان دادکه از دیدگاه قرآن عوامل ایجاد کنندة شادی ممدوح عبارتند از:
1. فضل و رحمت الهی (که از جمله مصادیق آن قرآن کریم، بخشایش گناهان، قرب الهی، امید به اجابت دعا، باور به گشودگی روزی، اطمینان به بهرهمندی از نعمتهای مختلف در بهشت و از جمله در جوار پروردگار بودن است)؛
2. یاری خدا و تحقق وعدة الهی؛
3. دریافت وحی و آیات کتاب آسمانی؛
4. مواهب طبیعی.
اگرچه بسیاری از عوامل ایجاد کنندة شادی از نظر روانشناسی با عوامل مطرح شده در قرآن کم و بیش مشابه است، اما به جای بعضی از روشهایی که تأثیر کم، کوتاه مدت یا نامطلوبی بر شادی دارند، در قرآن آن دسته از عوامل ایجاد شادی که در راستای تکامل انسان و زمینهساز قرب الهی و ضامن سعادت جاودانه است نیز مطرح میشود. ارتباط بین عوامل ایجاد کنندة شادی ممدوح در قرآن و شادی انسان در تحقیقات متعدد تأیید شده است.
از نتایج این تحقیق چنین استنباط میشود که قرآن نه تنها شادی صحیح را نهی نکرده، بلکه عوامل مختلف ایجاد آن را نیز مطرح نموده است و در عین حال انواع شادیهای مذموم و عوامل ایجاد آن را نیز مطرح کرده است و به دلیل لحاظ کردن ویژگیهای فطری انسان و مد نظر قرار دادن صلاح دنیا و آخرت او، دیدگاه کاملتر، جامعتر و مناسبتری در مورد عوامل و راهکارهای ایجاد شادی در انسان دارد.
)