خوانش سرمایه اجتماعی در مکتب دفاعی امام خامنه‌ای(مدظلّه‌العالی) در پرتو بیانیه گام دوم انقلاب

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

استادیار گروه معارف دانشگاه زنجان

چکیده

یکی از مهم‌ترین موضوعات در ارتباط با یک کشور، مسئله حفظ امنیت آن و دفاع در برابر تهدیدات مختلف می‌باشد. در گذشته، امنیت هر جامعه فقط با قدرت نظامی و سلاح و تجهیزات سنجیده می‌شد؛ اما امروزه تنها قدرت تسلیحاتی برای جوامع امنیت نمی‌آورد، بلکه با استفاده از ابزارهای دیگری همچون «قدرت نرم» نیز می‌توان در جامعه امنیت‌سازی کرد و به دفاع در برابر تهدیدات پرداخت. این بعد جدید از قدرت، اگرچه ادبیات آن توسط اندیشمندان غربی مانند جوزف نای نظریه‌پردازی شده است، با وجود این، زیربنای نهضت امام خمینی، جز با استفاده از همین مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی که امروز در قالب قدرت نرم تبلور می‌یابد، به پیروزی نرسید. امروزه نیز جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت حساس استراتژیک و ژئوپلیتیک خود ناگزیر است ضمن تقویت جنبه‌های مختلف قدرت سخت (توان نظامی و اقتصادی)، به تقویت ابعاد قدرت نرم نیز بپردازد. در این میان، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های حاکم بر قدرت نرم، سرمایه اجتماعی است که امام خامنه‌ای با تبیین صحیح و کاربست دقیق و نیز شناخت همه‌جانبه از روحیات و فرهنگ افکار عمومی بالاخص جوانان، از آن به عنوان پلی برای پیشرفت و پیروزی انقلاب اسلامی یاد می‌کند. اهمیت این مقوله به اندازه‌ای است که موفقیت جوامع، افراد و به نوعی دفاع از دستاوردهای جامعه به آن بستگی دارد. با این رویکرد، نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی با خوانش بیانیه گام دوم انقلاب، به تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی در مکتب دفاعی امام خامنه‌ای پرداخته است. تبیین هویت انقلاب و سرمایه اجتماعی آن در چهل ساله دومِ عمر خود در بیانیه گام دوم، تلاشی در تثبیت و تقویت مؤلفه‌های دفاعی و امنیت پایدار است که نهایتاً با اتخاذ الگوی پیشرفت ایرانی ـ اسلامی به خلق تمدن نوین اسلامی می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Understanding Social Capital in the Defensive School (Ideology) of Imam Khamenei in the Light of the Declaration of the Second Phase of the Revolution

نویسندگان [English]

  • maryam rahmani
  • mahmood rasoli
Assistant professor at University of Zanjan
چکیده [English]

One of the most important issues in respect to a country is its security and defense against different threats. In the past, the security of a country was measured only by its military power and weapons and military supplies but today military equipment does not contain security alone but using other equipment such as soft power can establish security and defend against threats. This new dimension of power which its literature has been theorized by Western scholars like Joseph Nye, however, the foundation of the Imam Khomeini movement did not attain victory except by utilization of these social and cultural components which today emerge in the form of the soft war. Today, it is inevitable for Islamic Republic of Iran considering its significant strategic and geo-politic position to strengthen the soft power dimensions while strengthening the different dimensions of hard power (military and economic power). One of the most important components governing soft power is the social capital which Imam Khamenei with true explanation accurate use and comprehensive knowledge of the moods and culture of public opinions especially youths has implied to as a bridge for the development and victory of the Islamic Revolution. The importance of this category, to a certain degree, is that the success of communities, persons, and somehow the society’s achievements depend on. With this approach, the present paper with a descriptive-analytic method with understanding the declaration of the second phase of the Revolution interpreted the concept of social capital in the defensive school of Imam Khamenei. The determination of the Revolution’s nature and its social capital in the next 40 years in the declaration of the second phase of the Revolution is an attempt to stabilize and strengthen the defensive components of stable security that finally results in the creation of the new Islamic civilization with applying an Islamic-Iranian model of progress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social capital
  • Soft power
  • The defensive school
  • The second Phase of the Revolution
  1. امینی، داوود، و حمید پناهی، «تحلیلی بر بیانیه گام دوم انقلاب در حوزه بهره‌برداری از جغرافیای طبیعی در توسعه اقتصادی کشور»، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال هفتم، شماره 26، تابستان 1398 ش.
  2. پایا، علی، «آیا ”الگوی توسعه ایرانی ـ اسلامی“ دست‌یافتنی است؟»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، سال پانزدهم، شماره 60، پاییز 1388 ش.
  3. جلال‌منش، امین، «برنامه گام دوم، برنامه ”سیاست‌نامه“ با موضوع ”ویژه تبیین بیانیه گام دوم انقلاب، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و استقلال“»، صدای جمهوری اسلامی ایران، صدای اندیشه‌ها، مدیر بنیاد فرهنگ و اندیشه اعتلا، شبکه رادیو گفت‌وگو، 11/3/1398 شش.
  4. جمشیدی، مهدی، «تلخیص‌شده درس‌گفتار اخلاق و معنویت»، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1398 ش.
  5. جهان‌بین، فرزاد، اعظم امامی، «سرمایه اجتماعی، حلقه ارتباطی قدرت نرم، امنیت نرم، تهدید نرم»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، شماره 10، بهار و تابستان 1393 ش.
  6. حبیبیان، سجاد، حجت‌اله صحرایی، و جواد منزوی بزرگی، «ارائه راهبردهای دفاع فرهنگی با بهره‌گیری از تکنیک swot با اتکاء بر اندیشه‌های دفاعی مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)»، مقاله در: همایش ملی تبیین اندیشه دفاعی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، دوره چهارم، 1/8/1397 ش.
  7. حسن‌بیگی، ابراهیم، و ابراهیم رئیسی دهکردی، «مقوم‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر الهام‌بخشی»، فصلنامه امنیت ملی، سال چهارم، شماره 15، بهار 1394 ش.
  8. حسنوند، مهدی، «رابطه بین سرمایه اجتماعی ـ فرهنگی و احساس امنیت در بین زنان شهرستان خرم‌آباد»، فصلنامه دانش انتظامی لرستان، سال ششم، شماره 3، پاییز 1397 ش.
  9. حسین‌پور طولازدهی، شهره، «جایگاه علم، پژوهش و فناوری در ایران: موانع، راهکارها»، مقاله در: اولین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روان‌شناسی، مشاوره و آموزش در ایران، تهران، 1394 ش.، <https://civilica.com/doc/430138>.
  10. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، درآمدی بر دفاع در اندیشه امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، گردآوری سیداصغر جعفری و همکاران، تهران، دفاع، 1395 ش.
  11. دارابی، علی، آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی؛ بیم‌ها و امیدها، تهران، امیرکبیر، 1396 ش.
  12. رحمانی، سیدبهمن، و محمد رحیمی، «بررسی و تحلیل عزت ملی در بیانیه گام دوم انقلاب بر اساس مدل SWOT»، مقاله در: اولین همایش سراسری قدرت نرم انقلاب اسلامی با محوریت «چهار دهه مقاومت و بایسته‌های فرهنگی گام دوم انقلاب اسلامی»، تهران، 1398 ش.، <https://civilica.com/doc/1134589>.
  13. رحمانی، مریم، محمدتقی حیدری، و خدیجه حیدری، «تبیین مؤلفه‌های سبک زندگی، نظم و امنیت بر پایه مکتب شهید سلیمانی در افق گام دوم انقلاب اسلامی با رویکرد پلیس ارزش‌آفرین» (مقاله در: دومین همایش بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی: مکتب شهید سلیمانی؛ الگوی تربیت مدیران جهادی تمدن‌ساز، تهران، 15 بهمن 1399 ش.)، مجموعه مقالات سلسله همایش‌های بین‌المللی گام دوم انقلاب اسلامی، دوره دوم، شماره پیاپی 2، 1399 ش.، <https://civilica.com/doc/1159707>.
  14. رحیمیان، محمد، عباس کشاورز شکری، یوسف ترابی، «بررسی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در بیانات مقام معظم رهبری و نقش آن در تمدن‌سازی نوین اسلامی»، دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1397 ش.
  15. شیرودی، مرتضی، «قدرت نرم، تمدن نوین اسلامی و بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی»، فصلنامه تمدن اسلامی و دین‌پژوهی، سال دوم، شماره 5، پاییز 1399 ش.
  16. عابدینی، علی، حسن زارعی متین، و حسین عابدینی، «تبیین الگوی سرمایه اجتماعی بر اساس اندیشه مقام معظم رهبری»، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال بیست و هفتم، شماره 1، بهار 1398 ش.
  17. عباس‌زاده، هادی، و کامران کرمی، «سرمایه اجتماعی و امنیت ملی پایدار»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره 1 (پیاپی 51)، بهار 1390 ش.
  18. عبداللهی، محمد، و میرطاهر موسوی، «سرمایه اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان‌شناسی گذار»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 25، تابستان 1386 ش.
  19. عیسی‌زاده، عیسی، و جلال عراقی، «گام دوم انقلاب و راهکارهای دستیابی به سبک زندگی اسلامی (با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، مقاله در: همایش ملی جستارهای پژوهشی با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب، گرگان، 1398 ش.، <https://civilica.com/doc/977026>.
  20. قدسی، امیر، «قدرت نرم و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران در پرتو بازتولید سرمایه اجتماعی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره 16، پاییز 1391 ش.
  21. قربانی شیخ‌نشین، ارسلان، کامران کرمی، و هادی عباس‌زاده، «قابلیت‌های سرمایه اجتماعی در شکل‌دهی به قدرت نرم»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 27، پاییز 1390 ش.
  22. کاظمی، مجتبی، «استراتژی دفاع در عمق بر اساس فرهنگ دفاعی جمهوری اسلامی ایران بر بستر اندیشه و نظر حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)»، مقاله در: چهارمین همایش تبیین اندیشه دفاعی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، تهران، 1397 ش.، <https://civilica.com/doc/1236780>.
  23. محمدی الستی، مسعود، «دفاع در عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران بر اساس اندیشه‌های دفاعی فرماندهی کل قوا، امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)»، فصلنامه سیاست دفاعی، سال سی و یکم، شماره 120، پاییز 1401 ش.
  24. محمدی، منوچهر، «منابع قدرت نرم، سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال پنجم، شماره 16، تابستان 1387 ش.
  25. مرادپیری، هادی، «الگوی دفاعی در اندیشه دفاعی حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)»، فصلنامه مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، شماره 9، زمستان 1391 ش.
  26. یزدان‌فام، محمود، «امنیت نرم و چرایی اهمیت آن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره 45، پاییز 1388 ش.
  27. Hennekam, Sophie & Steve McKenna & Julia Richardson & Subramaniam Ananthram, “Perceptions of demotion decisions: A social capital perspective”, European Management Journal, Vol. 37(6), December 2019.
  28. Marklund, Carl, “Soft Power”, International Encyclopedia of Human Geography, 2nd, Oxford, Elsevier, 2020.
  29. Portes, Alejandro, “Social Capital: Its Origins and Applications in Modern Sociology”, Annual Review of Sociology, Vol. 24, August 1998.
  30. Walters, William, “Social Capital and Political Sociology: Re-imaging Politics?”, Sociology, Vol. 36(377), 2002.