کاوش قرآنی در موانع پاسخ‌گویی در سیستم‌های اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 گروه علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین مفهوم پاسخگویی و موانع آن در سیستم‌های اجتماعی از طریق غور و بررسی در مبانی نظری و آیات قرآنی مرتبط و با بهره‌گیری از فرایند چرخه‌ای تحلیل کیفی انجام شده است. این روش مشتمل بر چهار مرحله گردآوری داده‌ها و اطلاعات، تقلیل داده‌ها، سازماندهی داده‌ها و تفسیر می‌باشد که امکان تحلیل داده‌های کیفی پراکنده و پربُعد را فراهم می‌کند. نتایج پژوهش در بخش اول نشان دهنده فراگیر بودن مفهوم پاسخگویی در قلمروهای مختلف زمانی، مکانی و موضوعی است؛ از پاسخگویی در برابر خداوند تا پاسخگویی به مردم و نهادهای اجتماعی. در بخش دوم از طریق مطالعه آیات و تدبُر بر روی این آیات با بهره‌گیری از تفاسیر نور و نمونه، 99 مفهوم پایه احصاء و سپس این مفاهیم در ذیل 27 مفهوم محوری دسته بندی و در نهایت 8 مفهوم سازماندهی شده مشتمل بر کفرورزی، گمراهی، بی بصیرتی، تشکیک، سیئات، تعدی کردن، فریبکاری و پیمان شکنی به عنوان موانع پاسخگویی در سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری به منظور ترویج و توسعه آموزه‌های قرآنی حکمرانی اسلامی در نهادها و سازمان‌های اداری کشور و لشکری پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring barriers to accountability in social systems based on the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • jafar torkzadeh 1
  • mahdi amiri 2
1 shiraz university faculty member
2 pnu
چکیده [English]

The conceptual framework for examining the barriers to accountability in social systems based on the Holy Quran is strongly felt in the country's research literature. Therefore, this study aims to explain the concept of accountability and its barriers in social systems through reflection on Theoretical foundations and Quranic verses are related and have been done by using the process of qualitative analysis cycles. This method consists of four stages of data collection and information, data reduction, data organization and interpretation, which allows the analysis of scattered and multidimensional qualitative data. The statistical population (territory) is the research of all verses of the Holy Quran. The mentioned qualitative method has been explored as a research tool. The results of the research in the first part show that the concept of accountability is comprehensive in different temporal, spatial and thematic domains; from being accountable to God to being accountable to people and social institutions. In the second part, by studying the verses and contemplating on these verses using light and sample interpretations, 99 basic concepts of statistics are counted and then these concepts are classified under 27 central concepts and finally 8 organized concepts including blasphemy, misguidance. Blindness, skepticism, evil, transgression, deception and breach of contract as barriers to accountability in three areas of cognitive, emotional and behavioral in order to promote and develop the Qur'anic teachings of Islamic governance in the administrative institutions and organizations of the country and military Is.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accountability
  • Social Systems
  • Quran

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، چاپ دوم، قم، سبط‌النبی، 1384.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 6، چاپ‌ سوم، بیروت، دار صادر، 1414.
  4. اخوان کاظمی، بهرام، «پاسخ‌گویی و کارآمدی»، نشریۀ حکومت اسلامی، 1383، سال نهم، شماره 4، صص 83-60.
  5. اردلان، محمدرضا، بهشتی­زاد، رقیه و سلطانزاده، وحید، «امکان استقرار سازمان‌های پاسخ‌گوی سریع بر اساس مؤلفه­های یادگیری سازمانی»، پژوهشنامۀ مدیریت اجرایی، 1395، سال هشتم، شماره­ی پانزدهم، صص 31-13.
  6. اصغری، حرمت و اسدی، اسماعیل، «تأثیر پاسخ‌گویی بر اعتماد عمومی و اعتماد سیاسی (مورد مطالعه: سازمان­های دولتی ایران)»، فصلنامۀ رسالت مدیریت دولتی، 1392، سال چهارم، شماره نهم و دهم، بهار و تابستان 92، صص 75-53.
  7. اصغری، محمود، نقش پاسخ‌گویی و تأثیر آن در عدالت اجتماعی، اندیشۀ حوزه، 1383،ش49 و 50.
  8. الوانی، سید مهدی و دانایی فرد، حسن، مدیریت عمومی و اعتماد عمومی، دانش مدیریت،1380، 14: 55، صص 33-26.
  9. ــــــ ، و قشقایی، فرشته، سازمان­های غیردولتی و چالش­های پاسخ‌گویی، مطالعات مدیریت، 1385، شماره 49، صص 37-25.
  • ــــــ ، امیری، مقصود و احمدی، کیومرث، «از اخلاق اجتماعی سازمانی تا پاسخ‌گویی اجتماعی سازمانی؛ رویکردی جهت استقرار نظام پاسخ‌گویی احتماعی سازمانی در سازمان‌های دولتی ایرانی»، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، 1391، سال هفتم، شماره 1، بهار 91.
  • ترک­زاده، جعفر، روش پژوهش فرایند چرخه­ای تحلیل، روشی برای گردآوری، تحلیل و استنتاج از داده­های کیفی پربُعد در مسیر توسعۀ دانش مدیریت اسلامی، روش­شناسی علوم انسانی، 1388، سال 15، شماره 61، صص 142-123.
  1. خانزاده، زینب، رابطۀ بین اعتماد عمومی و پاسخ‌گویی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1387.
  2. خوئی، سید حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 3، خطبة 15، بنیاد فرهنگی امام مهدی،1406.
  3. دانایی فرد، حسن، چالش­های مدیریت دولتی در ایران، تهران، انتشارات سمت، 1390.
  4. دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
  5. ذاکری، محمد، اسدی، اسماعیل و لطفی، هادی، «تبیین الگوی پاسخ‌گویی و نظارت بر نظام اداری در حکومت علوی از منظر رابطۀ بوروکراسی و دموکراسی»، فصلنامۀ رسالت مدیریت دولتی، 1390، سال دوم، شماره چهارم، صص 18-1.
  6. رازی، فریده، فرهنگ واژگان فارسی سره (برای واژه‌های عربی در فارسی معاصر)، تهران، نشر مرکز، 1395.
  7. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دارالقلم، 1412.
  8. رامپوری، غیاث‌الدین بن جلال‌الدین، غیاث‌اللغات، تهران، چاپ و نشر بین الملل، 1393.
  9. سبزواری، ملا هادی، شرح منظومه، ج۱، به کوشش حسن زاده آملی، تهران، ناب، 1417.
  10. سعادت‌پرور، علی، سرالإسراء فی شرح حدیث المعراج، ج 1، چاپ اول، قم، انتشارات تشیع،1374.
  11. سیاح، احمد، فرهنگ جامع، ج۳، تهران، کتاب‌فروشی اسلام، 1330.
  12. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417.
  13. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی علوم القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372.
  14. فولادی، حفیظ­الله و شفیعی، عباس، پاسخ‌گویی کارگزاران از دیدگاه امیرالمؤمنین علی† در نهجالبلاغه، پژوهش­های نهج­البلاغه، سال هفدهم، تابستان 97، شماره 57، صص 206- 191.
  15. فیض کاشانی، ملامحسن، راه روشن (ترجمه المحجة البیضاء)، ترجمه­ سید محمدصادق عارف، چاپ اول، ، ج 5، مشهد، مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى، 1372.
  16. قلی­پور، رحمت الله، تحلیل و امکان سنجی الگوی حکم‌رانی خوب در ایران با تأکید بر نقش دولت، دانش مدیریت، 1383، شماره 67.
  17. محمدى رى ‏شهرى، محمد، مبانی شناخت، چاپ دوم، قم، دارالحدیث، 1388.
  18. معدنی، جواد، زرندی، سعید و عبدالهی، محمدرضا، تحلیل تأثیر پاسخ‌گویی عمومی بر خط­مشی ارتقای سلامت اداری و شفافیت سازمانی در بخش دولتی (مورد مطالعه: وزارت صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران)، فصلنامۀ خط‌‌مشی­گذاری عمومی در مدیریت، 1397، سال نهم، شماره 30، تانستان 97، صص 41- 21.
  19. معین، محمد، فرهنگ لغت فارسی، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر، 1388.
  20. میدانی، عبدالرحمن حسن، معارج التفکر و دقائق التدبیر، دمشق، دارالقلم، 1361.
  21. میرسپاسی، ناصر و باقرزاده، محمدرضا (1385). آسیب­شناسی نظام پاسخ‌گویی در سازمان­های دولتی، فصلنامۀ پژوهشگر، 1385، سال سوم، شماره2/7، تابستان 85، صص 14-1.
  22. نفیسی، علی اکبر، فرهنگ نفیسی (فرهنگ ناظم الأطبا)، تهران، خیام، 1343.
  23. واعظى، رضا، آزمندیان، محمدصادق، «مدل پاسخ‌گویی سه بعدی: نگاهى متفاوت به پاسخ‌گویى»، فصلنامۀ مطالعات مدیریت انتظامی، 1390، 6 (1)، صص 155-131.
    • Ahmad, Khaliq (2002)
  24. Aribi, Zakaria Ali & GAO, Simon. (2010). Corporate social responsibility disclosure A comparison between Islamic and conventional financial institutions, Journal of Financial Reporting and Accounting, Vol. 8 No. 2.
  25. Artley, Will & others (2001) , The Performance-Based Management, Hand Book- University of California. http: //www. orau. gov/pbm. 16. Behn, Robert. D. (2002) , Rethinking democratic Accountability, Brookings Institution, Press. pp. 89-111.
  26. Basri, Hasan and Abdul Khalid, Siti Nabiha. (2012). Examining Accounting And Accountability Issues In Religious Context: Insights From Literature, Aceh International Journal of Social Sciences, 1 (1): 27 – 35.
  27. Bovens, M. (2005). Public Accountability. In E. Ferlie, L. Lynn & C. Pollit (Eds. ) , The Oxford Handbook of public management, Oxford: Oxford University Press, P. 182-208.
  28. CUTT, JAMES AND MURRY, VIC (2002). ACCOUNTABILITY AND EFFECTIVENESS EVALUATION IN NON-PROFIT ORGANIZATIONS’. ROULEDGE IS AN IMPRINT OF THE TAYLOR, FRANCIS GROUP
  29. Dusuki, A. W. (2008). What Does Islam Say about Corporate Social Responsibility? Review of Islamic Economics, Vol. 12, No. 1. Pp. 5-28.
  30. Islamic Ethics in a Changing Environment for Managers, in AbulHasan M. Sadeq (ed. ) , Ethics in Business and Management: Islamic and Mainstream Approaches. London: Asean Academic Press.
  31. Kamaruddin, Muhammad Iqmal Hisham & Auzair, Sofiah Md. (2019). INTEGRATED ISLAMIC FINANCIAL ACCOUNTABILITY MODEL FOR ISLAMIC SOCIAL ENTERPRISE (ISE) , The Journal of Muamalat and Islamic Finance Research, Vol. 16, No. 1, June 2019, Pp. 17-36.
  32. Majallah-al-Ahkam (2001, original publication 1876). Majallah AI-AhkamAI-'Adlijyah (The Mejelle: A Complete Code onIslamic CivilLaw). Translated by C. R. Tyer; D. G. Dementriades and Ismail Haqqi Effendi. Kuala Lumpur: The Other Press.
  33. Mohamed, Hussain Etbiga. (2017). Accountability practices in Islamic charities in Scotland A critical and postmodern perspective, PhD thesis of Philosophy, Heriot-Watt University School of Social Sciences.
  34. Mulgan, R. (2003). Holding power to account: Accountability in modern democracies. Basingstoke: Plegrave.
  35. Nurunnabi, Mohammad. (2018). Accounting for Accountability: A Critical Reflection on the Private Higher Education in Bangladesh, Administration & Society. Vol. 50 (3) 429–470.
  36. Osman, A. Z. (2012). Accountability in managing waqf properties: The case of two State Religious Councils in Malaysia (Doctoral thesis). Royal Holloway University of London, United Kingdom.
  37. Radford, A. , Luke, B. & Furneaux, C. Exploring Accountability in Social Enterprise: Priorities, Practicalities, and Legitimacy. Voluntas 31, 614–626 (2020). https: //doi. org/10. 1007/s11266-020-00215-8
  38. Rice, G. (1999) , “Islamic ethics and the implications for business”, Journal for Business Ethics, Vol. 18 No. 4, pp. 345-58.
  39. Sarantakos, Sotirios (1998). Social Research, ٢nd Ed, Hampshier & London, Mac Millan Press Ltd.
  40. Sulaiman, M. (2005) , “Islamic Corporate Reporting, Between the Desirable and the Desired, First edition, Malaysia, International Islamic University Malaysia, Research Centre.
  41. Yekini, L. S. and Yekini, K. C. (2020) , "NGO Accountability on Environmentalism: A Literature Review of Relevant Issues and Themes", Yekini, K. C. , Yekini, L. S. and Ohalehi, P. (Ed. ) Environmentalism and NGO Accountability (Advances in Environmental Accounting & Management, Vol. 9, Emerald Publishing Limited, pp. 139-155. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار