بررسی تطبیقی مصادیق جامعه جاهلی مقارن دوره پیامبر اکرم (ص) و جامعه مدرن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 جامعه شناسی

2 استاد حوزه علمیه

چکیده

هر سرشتی که در آن ایمان واقعی به خداوند نباشد، جاهلیت است. این مطالعه با روش توصیفی و تطبیقی بررسی مصادیق مشترک جاهلیت مقارن دوران نبی اکرم (ص) و جاهلیت مدرن است. بدین منظور، ابتدا جاهلیت مقارن دوره پیامبر اکرم (ص) با بهره‌مندی از منابع معتبر در چهار قالب نفی هم‌زمان توحید، معاد و قیامت؛ نفی معاد و قیامت؛ نفی نبوت و نفی صفات الهی معرفی‌شده و سپس با جامعه مدرن (ماتریالیسم،کاپیتالیسم؛ سکولاریسم؛ لیبرالیسم و فمینیسم) تطبیق داده شد. شناخت مصادیق مشترک جاهلیت با جاهلیت مدرن آن برای پیشگیری از ابتلا دوباره جوامع اسلامی به پیامدهای زندگی جاهلانه اهمیت دارد. فرض مطالعه این بود که جامعه مدرن آنجا که از ایمان به خداوند دور می‌شود در حقیقت به سرشت جاهلیت برگشته است. دستاورد اسلام با سنن غلط به مبارزه برخاست اما بار دیگر باورهای جاهلی در پوشش مدرنیته ظاهر شده است. مطالعه نشان داد هر نوع نفی دین اعم از نفی توحید، قیامت، نبوت یا نفی صفات خداوند جاهلیت است تفاوت این دو سرشت جاهلی نه در انحراف از خط ایمان واقعی که در افراط یا تفریطی است که صورت می گیرد انحراف یک بار به صورت افراط و بار دیگر به صورت تفریط ظاهر می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the examples of ignoring society in the period of the holy prophet and modern society

چکیده [English]

Any nature in which there is no true faith in God is ignorance. This descriptive and comparative study examines the common examples of ignorance during the Islaime of the holy prophet and modern ignorance. For this purpose first the contemporaneous ignorance of the time of the holy prophet peace be upon him with the use of reliable sources in the four forms of simultaneous denial of monotheism and Resurrection; denial of Resurrection; denial of prophet and denial of divine attributes were introduced and then adapted to the modern society’s (materialism, capitalism; secularism; liberalism and feminism).Recognizing the common instances of ignorance with it’s modern form is important to prevent Islamic societies from re-experiencing the consequences of ignorant life. The premise of this study is that modern society, when it gets far from believing in God, has in fact returned to the nature of ignorance. Islam has battled false traditions, but once again, ignorant believes have emerged under the guise of modernity. Few studies showed that any kind of denial of religion, whether it is denial of monotheism, resurrection, prophecy or denial of the attributes of God, is ignorance. The difference between these two ignoring nature is not in deviation from the line of true faith, in the excess or deficiency that takes place. Deviation appears once as excess and again as deficiency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Prophet
  • Ignorance
  • Modern
  • Islamic societies
  • Modern Ignorance
  1. قرآن الکریم ،مترجم، مکارم شیرازی، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380.
  2. آذی کارمزدی، علی  بررسی مقایسه‌ای دکترین پیامبر اسلامˆ و دکترین‌های غرب در بازاریابی عقیده و تبیین دکترین دعوت پیامبر، دانشگاه سمنان، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی، 1393.
  3. آربلاستر، آنتونی  لیبرالیسم غرب ظهور و سقوط، مترجم، عباس مخبر، تهران، نشر مرکز، 1377.
  4. آقا بخشی، علی و افشاری راد، مینو، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار، 1387.
  5. آلوسی، بلوغ الأرب فی معرفة احوال العرب، تحقیق، بهجة الأثری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1314.
  6. ابرکرامبی، نیکولاس، درآمدی بر جامعه­شناسی، ترجمه، هادی جلیلی، 1388.

7. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، العبر و دیوان المبتدا و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر، ترجمه،  عبدالمحمد آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، 1363.

  1. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، رهاورد خرد / ترجمه تحف العقول‏، مترجم، پرویز اتابکى، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز، 1376.
  2. ابن عبری، گریگوریوس ابوالفرج ملاطی، تاریخ مختصرالدول، لبنان، چاپ انطون صالحانی یسوعی، 1403.

10.ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1416 .

11.ابن‌شعبه، حسن بن علی، تحف العقول، مترجم، احمد جنتی، تهران، 1363.

  1. ابومنذر، هشام بن محمد کلبی، الاصنام، مترجم، سیدمحمدرضا جلالی نایینی، تهران، تابان، 1348.
  2. ــــــ، کتاب الأصنام (تنکیس الأصنام)، تحقیق، احمد زکى باشا، قاهره، چاپ دوم افست تهران (همراه با ترجمه)، نشر نو، 1364.
  3. احمدی، بابک، مدرنیته و اندیشۀ انتقادی، چاپ اول، تهران، نشر مرکز، 1371.
  4. ــــــ، معمای مدرنیته، چاپ اول، تهران، نشر مرکز، 1377.
  5. احمدی، محمد مهدی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، چاپ اول، قم، بوستان کتاب، 1388.
  6. اسدی، علی، جاهلیت یک سرشت نه دورهای گذرا، مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث، سال 42، شماره 3، 84، بهار و تابستان1389، 30 - 9
  7. افرام بستانی، فؤاد، فرهنگ منجد الطلاب عربی – فارسی، مترجم، محمد بندر ریگی، چاپ اول، تهران، انتشارات اسلامی – تهران، 1383.
  8.  آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و درر الکلم، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.
  9. امین، محسن، دایرة المعارف شیعه، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1345.
  10. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم دینی – اخلاقی در قرآن مجید، مترجم، فریدون بدره ای، تهران، نشر و پژوهش فرزان، 1378.
  11. باومن، زیگمونت، اشارت‌های پست مدرنیته، مترجم، حسن چاوشیان، تهران، نشر ققنوس، 1383.

23. بحات، سید فرحان، بررسی تطبیقی تفاسیر معاصر شیعه و سنی در مورد جاهلیت مدرن، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده اصول الدین شعبه دزفول، گروه علوم قرآن و حدیث، 1394.

  1. بلاشر، رژی، تاریخ‌ادبیات‌عرب، مترجم، آذرتاش آذرنوش، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
  2. بیات، عبدالرسول و دیگران، فرهنگ واژه‌ها، چاپ دوم، قم، مؤسسۀ اندیشه و فرهنگ دینی، ۱۳۸۱.

26. پدرام، مسعود، روشنفکران دینی و مدرنیته، تهران، گام نو، 1382.

27. پستمن، نیل، تسلیم فرهنگ به تکنولوژی، ترجمه، صادق طباطبایی، تهران، اطلاعات، 1375.

28. جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، مترجم، علی جواهر الکلام، تهران، امیرکبیر، 1323.

  1. جواد، علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، مترجم، محمدحسین روحانی، بابل، نشر کتابسرای بابل، 1367.
  2. حسین اصفهانی، عماد الدین، تاریخ مفصل اسلام از طلوع اسلام تا عصر حاضر، تهران، کتاب فروشی اسلام، 1377.
  3. حسینی، سیدعلی، مؤلفه‌های جاهلیت مدرن و راهکارهای مبارزه با آن در قرآن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی امام خمینی Š1394.

32. حیدری، حلیمه، «تبّرج و مصادیق آن با تأکیدی بر تفاسیر فقهی»، دو فصلنامه علمی - تخصصی مطالعات پژوهشی زنان، سال دوم، شماره دوم، بهار و تابستان1394.

33. خالدی، صلاح عبد الفتاح، کلیدهایی برای تعامل با قرآن، مترجم، دوروزی، تهران، نشر احسان، 1390.

34. خسروپناه عبدالحسین، کلام جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش­های فرهنگی حوزه‌های علمیه، 1379.

35. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ماده جهل، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه، چاپ اول از دوره جدید، 1373.

36. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، مترجم، غلامرضا خسروى، تهران‏، مرتضوی، 1374.

  1. 37.   رایت، پاول جی. و توکوناگا، رابرت اس، «کالانگری مصرف رسانه‌ها توسط مردان، کالا انگاری زنان، و رفتارهایی که از خشونت علیه زنان حمایت می‌کنند»، فصلنامۀ علمی تخصصی دانش انتظامی بوشهر، 1394، دوره 6، شماره 23، ص 95 - 114

38. ربانی گلپایگانی، علی، تحلیل و نقد پلورالیسم دینی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1379.

39. زر شناس، شهریار، مبانی نظری غرب مدرن، تهران، کتاب صبح، 1381.

  1. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1382.
  2. ــــــ، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت، چاپ احمد شمس الدین، 1409.
  3. سالم، السید عبدالعزیز، تاریخ الدوله العربیه، بیروت، مؤسسة الثقافه الجامعیه، 1970 .

43. سبحانی تبریزی، جعفر، فروغ ابدیت: تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرمˆ، چاپ بیست و دوم، قم، بوستان کتاب قم، 1385.

  1. سجاسى، اسحاق بن ابراهیم، فرائد السلوک، چاپ اول، تهران، پاژنگ، 1368.
  2. سربخشی، محمد، اخلاق سکولار (مفاهیم، مبانی، ادله، نقدها)، قم، مؤسسۀ آموزشی امام خمینیŠ، 1388.

46. سلیم بن قیس هلالی‏، تاریخ سیاسى صدر اسلام، ترجمۀ کتاب سلیم‏، مترجم، محمود رضا افتخار زاده، چاپ اول، تهران، انتشارات رسالت قلم‏، 1377‏.

47. سلیمانی، جواد، امام حسین† و جاهلیت نو، قم، معارف، 1382.

48. سلیمانی، جواد، «چگونگی و چرایی بازگشت به جامعه جاهلیت در جامعه پس از پیامبرˆ»، حکومت اسلامی، 1387، سال سیزدهم، شماره چهارم: 185 – 218

  1. سیدرضی، تفسیر و شرح نهج‌البلاغه، مترجم، محمددشتی، تهران، فهرست، 1385.
  2. سیدرضی، نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح، انصاریان، قم، دار العرفان، چاپ اول، 1388.
  3. شاکر، کمال مصطفی، المیزان فی تفسیر القرآن، تلخیص مختصر تفسیر المیزان، تهران، اسلام، 1384.
  4. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، الطبعه الاولی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 2002 .

53. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 .

  1. عادل، ضاهر، الأسس الفلسفیة للعلمانیة، بیروت، دارالساقی، 1993 .
  2. عاملی، امین ترمس، اصول کافی، مترجم، سیدعلی مرتضوی، چاپ پنجم، تهران، سرور، 1396.  

56. على، جواد، المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام، چاپ دوم، دارالعلم للملایین، جامعه بغداد، 1993.

57. فراهیدی، خلیل بن احمد، ترتیب کتاب العین، تحقیق، مهدی المخزومی و ابراهیم السامری، چاپ اول، قم، سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه، 1414 .

58. فلسفی، محمد تقى، ‏ الحدیث - روایات تربیتى، ‏تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1379.

  1. قادری، حاتم، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، انتشارات سمت، 1380.
  2. قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس القرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1354.
  3. قطب، محمد، جاهلیت قرن بیستم، مترجم، محمدعلی عابدی، تهران، انقلاب، 1359.

62. قنبری، آیت، نقدی بر اومانیسم و لیبرالسیم، قم، فراز اندیشه، 1383.

63. کلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، مترجم، مصطفوى، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۹.

64. ــــــ، کافی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407 .

65. کوفى اهوازى، حسین بن سعید، زاهد کیست؟ وظیفه اش چیست؟، ترجمه و تحقیق، الزهد، چاپ اول، قم، نورالسجاد، 1387.

66. کالینیکوس،آلکس، درآمدی تاریخی بر نظریه­ی اجتماعی، مترجم، اکبر معصوم بیگی، چاپ اول، تهران، نشر آگه 1383.

67. کاهون، لارنس، مدرنیسم، آنتی مدرنیسم و پست مدرنیسم، مترجم، حیدر شادی، تهران، سروش اندیشه، 1383.

68. کسرایی، محمد سالار، چالش سنت و مدرنیته در ایران از مشروطه تا 1320، تهران، نشر مرکز، 1379.

69. کهون، لارنس، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، مترجم، عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی، 1381.

  1. گمپرتس، تئودور، متفکران یونانی، ترجمه، محمد حسن لطیفی، ج ۱، تهران خوارزمی کمپرس، ۱۳۷۳.
  2. گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمه، منوچهر صبوری، تهران، نشرنی، 1331.

72. محمدی سرخ بوزی، سمیه، اومانیسم و اسلام، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدۀ الهیات، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ فلسفه و کلام اسلامی، ۱۳۹۰.

73. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، چاپ هشتم، تهران، انتشارات صدرا، 1377.

74. معلوف، لوییس، المنجد فی اللغه، بیروت، دارالمشرق، 1373 .

75. معینی، جهانگیر، «مدخلی بر مدرنیته و مدرنیسم»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 79، 1379.

76. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین†، تهران،  دارالکتب الإسلامیه، 1375.

77. منتسکیو، روح القوانین، مترجم، علی اکبر مهتدی، چاپ ششم، تهران، مؤسسۀ انتشاراتی امیر کبیر، 1362.

78. منسبریج، جین؛ مولر اوکین، سوزان و کیمیلیکا، ویل، دو جستار درباره فلسفه سیاسی فمینیسم، ترجمه، نیلوفر مهدیان، تهران، نشر نی، 1387.

79. نوبران، محمود، اسلام و اومانیسم، رواق اندیشه، شماره ۱۵، فروردین1382.

  1. نوذری، حسینعلی، مدرنیته و مدرنیسم، چاپ سوم، تهران، نشر نقش جهان، 1372.
یعقوبى، احمد بن ابى یعقوب ابن واضح،  تاریخ یعقوبى، ترجمه، محمد ابراهیم آیتى، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، 1371.