امام رضا(ع) و عدالت فرهنگی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

عدالت اجتماعی در دولت مدرن از آن دسته مفاهیم مدرنی است که دستیابی به چیستی و چگونگی آن در تاریخ به‌ویژه تاریخ اسلام و سیرۀ معصومین(ع) کار دشواری است. اساساً فهم مفاهیمی مانند دولت، دموکراسی، عدالت اجتماعی و مانند این‌ها از مبانی دینی نیز امری طاقت فرساست. حال اگر همین عدالت اجتماعیِ پیچیده بخواهد خرد شود و در یکی از حوزه‌های فرعی‌تر مانند عدالت فرهنگی در سیره بحث شود کار، سخت‌تر هم خواهد شد. این تحقیق مترصد بررسی کنش‌گری حضرت رضا(ع) در مسیر گسترش عدالت فرهنگی به روش تحلیلی توصیفی است. به نظر می‌رسد در چند حوزه می‌توان این کنش‌ها را بررسی کرد؛ اول. دعوای عاملیت و ساختار در عدالت پژوهی را می‌توان در سیرۀ امام رضا(ع) به‌طور ویژه دنبال کرد چراکه به‌نوعی حضرت وارد ساختار شدند و فارغ از بسط عدالت از مسیر کنش‌های فردی، فرصت‌های ساختاری نیز ایجاد کردند. دوم. بحث تنوع فرهنگی به‌مثابۀ یکی از ارکان عدالت فرهنگی در سیرۀ امام رضا(ع) دیده می‌شود. سوم. در دوگانه غایت‌گرایی یا وظیفه‌گرایی در عدالت فرهنگی، غایت در سیرۀ امام رضا(ع) در جایگاه ویژه‌ای قرار داد. در این مقاله، این سه وجه تبیین خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Imam Reza (pbuh) and Cultural Justice

نویسنده [English]

  • Ahmad Olyaei tarshizi
Member of the scientific faculty of the Islamic Science and Culture Research Institute
چکیده [English]

Social justice in the modern state is one of those contemporary concepts that is challenging to define and understand, especially when examined in historical contexts, such as the history of Islam and the conduct of the Infallibles (pbut). Understanding concepts like the state, democracy, social justice, and similar ideas from a religious perspective is inherently demanding. This complexity increases when social justice is broken down into more specific domains, such as cultural justice, and analyzed within historical conduct. This study seeks to examine Imam Reza’s (pbuh) actions in promoting cultural justice using a descriptive-analytical method. It appears that these actions can be explored in several areas: First, the debate of agency and structure in justice studies: Imam Reza’s (pbuh) conduct uniquely addresses this debate, as he engaged with existing structures while also creating structural opportunities beyond individual actions to expand justice. Second, Cultural diversity: Cultural diversity emerges as a fundamental pillar of cultural justice in Imam Reza’s (pbuh) conduct. Third, The Dichotomy of Teleology and Deontology in Cultural Justice: In Imam Reza’s (pbuh) teachings, teleology occupies a significant position in the framework of cultural justice. This article elaborates on these three dimensions to provide a comprehensive understanding of Imam Reza’s (pbuh) approach to cultural justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Reza (pbuh)
  • Social Justice
  • Cultural Justice
  • Structure
  1. ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی. (1382). تحف العقول، قم: نشر آل علی.
  2. اشتریان، کیومرث. (1381). روش سیاست‌گذاری فرهنگی. تهران: کتاب آشنا.
  3. اصحابی دامغانی، محمد. (1350). تاریخ انتشارات تشیع در ایران. قم: نشر علامه.
  4. افروغ، عماد. (1398). عام‌گرایی توحیدی و حق انسان. انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
  5. آزاد ارمکی، تقی؛ منوری، نوح. (1389). ارائه مدلی برای تحلیل محتوای سیاست‌های فرهنگی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (20)، ص76-47.
  6. بابایی، حبیب الله. (1399). تنوع و تمدن در اندیشۀ اسلامی. نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  7. باربر، جیمز؛ مایکل، اسمیت. (1381). ماهیت سیاست‌گزاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها، (ترجمه حسین سیف‌زاده). تهران: نشر قومس.
  8. پارسانیا، حمید. (1387). نسبت علم و فرهنگ. راهبرد فرهنگ، 1(2)، ص51-66.
  9. پارسانیا، حمید. (1391). جهان‌های اجتماعی. نشر کتاب فردا.
  10. جوادی، محسن. (1383). «اخلاق»، دایره المعارف قرآن کریم، ج2. قم: بوستان کتاب قم.
  11. حویزی، عبد علی بن جمعه. (1383). تفسیر نورالثقلین، (ج5). بی‌جا: ‌دار التفسیر.
  12. ذکایی، محمد سعید؛ شفیعی، سمیه سادات. (1389). کالبد شکافی سیاست‌گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در حوزۀ سبک زندگی دختران. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (20)، ص77-120.
  13. زحمتکش، زهرا. (1398). شاخصه‌های تأثیرگذار نهضت ترجمه در عصر امام رضا(ع)، مجلۀ دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 2(11)، ص83-99.
  14. سیدی فرد، سید علی؛ فرقانی، محمد کاظم. (1394). نقد نظریۀ «اصالت فرهنگ بر اساس آموزه‌های فلسفی حکمت متعالیه». نشریۀ دین و سیاست فرهنگی، (5)، ص33-48.
  15. شافریتز، جی.ام؛ کریستوفر.پی بریک. (1390). سیاست‌گذاری عمومی در ایالات متحدۀ آمریکا، (ترجمۀ حمیدرضا ملک محمدی). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
  16. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی. (1378). عیون اخبار الرضا(ع)، (ج1). تهران: نشر جهان.
  17. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی. (1390). امالى، (ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای). بی‌جا: نشر کتابچی.
  18. شیروانی، علی، (1378). ساختار کلی اخلاق اسلامی. قبسات، (13)، ص38-44.
  19. صالحی امیری، سید رضا؛ عظیمی دولت آبادی، امیر. (1396). مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی. بی‌جا: پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  20. طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). المیزان، (ج12، ترجمۀ موسوی همدانی). قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  21. فرانکنا، کی. (1383). فلسفۀ اخلاق، (ترجمۀ هادی صادقی). قم: کتاب طه.
  22. کانت، ایمانوئل. (1369). بنیاد ما بعد الطبیعه اخلاق، (ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری). تهران: انتشارات خوارزمی.
  23. کلینى، محمد بن یعقوب‏. (1407ق). الکافی، (مصحح: علی‌اکبر غفارى و محمد آخوندى). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  24. ماحوزی، رضا. (1390). بنیاد فلسفی فرهنگ، فصلنامۀ تخصصی فلسفه و کلام، (5)، ص1-19.
  25. مطهری، مرتضی. (1390). نقدی بر مارکسیسم. تهران: نشر صدرا.
  26. مظفر، محمدحسین، (1368). تاریخ شیعه، (ترجمه سید محمدباقر حجتی). نشر فرهنگ اسلامی.
  27. مکارم شیرازی، ناصر. (1380). تفسیر نمونه، (ج23). قم: دار الکتب الاسلامیه.
  28. نصر، سید حسین. (1382). خرد جاودان. مجموعه مقالات همایش نقد تجدد از دیدگاه سنت‌گرایان معاصر. تهران: نشر دانشگاه تهران.
  29. واعظی، احمد. (1393). نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: انتشارات موسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  30. واعظی، احمد. (1398). درس‌گفتارهای عدالت، (جلسه نهم، 18/4/98). قم: دفتر تبلیغات حوزۀ علمیه قم.
  31. وحید، مجید. (1386). بحثی در سیاست‌گذاری فرهنگی. فصلنامۀ سیاست، 37(3)، ص287-306.
  32. ویلیامز، برنارد. (1383). فلسفۀ اخلاق، قم: نشر معارف.
  33. یاقوت الحموی، شهاب‌الدین ابی عبداللّه. (1990). معجم البلدان، (تحقیق عبدالعزیز الجندی، ج1). بیروت: دار الکتب العلمیه.
  34. Adam Swift, Political philosophy, Polity Press, 2014, p60.
  35. Penny Edgell and Eric Tranby, (2010). Shared Visions? Diversity and Cultural Membership in American Life. Social Problems, 57(2), 175–204.
  36. Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. U.S: Belknap Press.
  37. Samuel Fleischacker, (2004). A Short History of Distributive Justice. Harvard University Press.
  38. Walzer Michael (1983). Spheres of justice: a defense of pluralism and equality. Oxford: Basil Blackwell.p33.
  39. Yamaguchi, I. (2009). Influences of Organizational Communication Tactics on Trust with Procedural Justice Effects; A Cross – Cultural Study Between Japanese and American Workers. International Journal of Intercultural Relations. 33. 21-31.