ماهیت و حدود مسئولیت علما در تحقق عدالت اجتماعی در معارف امام رضا(ع)

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

پژوهشگر حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد

چکیده

علما، به‌عنوان رهبران فکری و مذهبی در جامعه، علاوه بر نقش هدایتگری و تبلیغ آموزه‌های دینی، در ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه نقش اساسی داشته و دارای مسئولیت اجتماعی هستند. این مقاله که با هدف تبیین مسئولیت اجتماعی علما در بیانات حضرت رضا(ع) به روش تحلیلی و استنتاجی و مراجعه به متون روایی، صورت گرفته است، با بررسی بیانات حضرت(ع)، به «منشأ خیر بودن» به‌عنوان یکی از وظایف علما اشاره شده است. با تحلیل مفهوم «خیر» در قرآن و روایات به این نتیجه رسیدیم که خیر مفهوم وسیع و مصادیق مشخصی از قبیل: جهاد، رعایت تقوا، امربه معروف و نهی از منکر، دفاع و نجات مردم از شرّ دشمنان، حفظ محیط زیست و جلوگیری از ظلم ... دارد. در ادامه حضرت حافظ و نگهبان (جان، مال و اعتقادات و..) مردم بودن و فراهم آوردن نعمت و رضوان خدا را وظیفه علما دانسته‌اند. در انتها اشاره شد، اگر علمای جامعه مسئولیت اجتماعی‌شان را در پیاده کردن اصول و ارزش‌های عدالت در زندگی اجتماعی عملی نمایند می‌توانند در ایجاد سیاست‌ها و برنامه‌هایی که به ارتقای عدالت اجتماعی می‌انجامد، کمک کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Nature and Scope of Scholars' Responsibility in Realizing Social Justice in Imam Reza's Teachings

نویسنده [English]

  • Ali Janati
Researcher of the Ijtihad Circle of Social Jurisprudence, Al-Muhammad seminary of Jurisprudence
چکیده [English]

Scholars, as intellectual and religious leaders in society, play a crucial role in establishing social justice beyond their functions of guidance and propagation of religious teachings, bearing significant social responsibility. This article aims to elucidate the social responsibility of scholars as expressed in Imam Reza's (pbuh) statements, employing analytical and deductive methods and referencing narrative texts. Examining Imam Reza's (pbuh) words, the study highlights "being a source of goodness" as one of the scholars' duties. Analysis of the concept of "goodness" in the Quran and narrations reveals its broad scope and specific manifestations, including Jihād, observance of piety, enjoining good and forbidding evil, defending and saving people from enemies' harm, environmental protection, and prevention of oppression. Furthermore, Imam Reza (pbuh) considers scholars responsible for safeguarding people's lives, property, and beliefs, as well as facilitating divine blessings and pleasure. The article concludes that if scholars fulfill their social responsibility by implementing principles and values of justice in social life, they can contribute to developing policies and programs that enhance social justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scholars
  • Social Responsibility
  • Social Justice
  • Islamic Civilization
  • Imam Reza (pbuh)
  1. قرآن کریم
  2. ابن‌بابویه، محمد بن على. (1366ش). علل الشرائع، (ترجمۀ مسترحمى). تهران: بی‌نا.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه، (مصحح علی اکبر غفاری). قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  4. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على. (1404ق). تحف العقول. قم: بی‌نا.
  5. اخوان کاظمی، بهرام. (1379ش). عدالت در اندیشۀ سیاسی غرب. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، (۱۵۴-۱۵۳).
  6. استرآبادی، محمد بن علی. (1422ق). منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
  7. استرآبادی، محمدبن قاسم. (1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری(ع)، قم: بی‌نا.
  8. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1408ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة. قم: انتشارات اسماعیلیان.
  9. جنتی، علی. (1402ش). درآمدی بر فقه مسئولیت اجتماعی، (تقریرات درس خارج فقه آیت الله مبلغی. به صورت غیرچاپی). بی‌جا: مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد.
  10. حمیرى، عبد الله بن جعفر. (1413ق). قرب الإسناد (ط - الحدیثة)، قم: بی‌نا.
  11. خوئی سید ابوالقاسم. (1372ش). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. بی‌جا: بی‌نا.
  12. داداشی، فاطمه؛ صفار حیدری، حجت؛ شریف‌زاده، حکیمه سادات. (1379). اصول و روش‌های تربیتی مسئولیت‌پذیری در آموزه‌های اسلامی، پژوهش و مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 26(41).
  13. دیلمى، حسن بن محمد. (1408ق). أعلام الدین فی صفات المؤمنین. قم: بی‌نا.
  14. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، (مصحح: داوودی، صفوان عدنان). بیروت: ‌دار الشامیة.
  15. روسو، ژان ژاک. (1341ش). قرارداداجتماعی، (ترجمۀ غلامحسین زیرک‌زاده). تهران: شرکت سهامی چهر.
  16. سعدی، ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، (1398ش). گلستان، بی‌جا: انتشارات مرسل.
  17. شریف الرضی، محمد بن حسین. (1379ش). نهج البلاغة (ترجمه و شرح فیض الإسلام). تهران: بی‌نا.
  18. صدر، محمدباقر. (1393ش). اسلام، راهبر زندگى؛ مکتب اسلام؛ رسالت ما. قم: پژوهشگاه علمى تخصصى شهید صدر، ‌دار الصدر.
  19. صدر، محمدباقر، (1393ش). اقتصاد ما، قم: پژوهشگاه علمى تخصصى شهید صدر، ‌دار الصدر.
  20. طباطبایى، محمدحسین. (1374ش). ترجمۀ تفسیر المیزان. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامى.
  21. طبرسى، احمد بن على. (1403ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. مشهد: بی‌نا.
  22. عده اى از علماء. (1381ش). الأصول الستة عشر، قم: ‌دار الحدیث.
  23. کلینی، محمد بن یعقوب. (1363ش). اصول الکافی. تهران: ‌دار الکتب الإسلامیة.
  24. کوفى اهوازى، حسین بن سعید، المؤمن. (1404ق). قم: انتشارات مؤسسة الإمام المهدی(ع).
  25. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1403ق) بحار الأنوار. بیروت: بی‌نا.
  26. مطهری، مرتضی. (1384ش). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، (انسان و ایمان، جلد دوم). تهران: انتشارات صدرا.
  27. مطهری، مرتضی. (1384ش). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، (عدل الهى، چاپ هفتم). تهران: انتشارات صدرا.
  28. مطهری، مرتضی. (1384ش). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، (هدف زندگى، جلد بیست و نهم). تهران: انتشارات صدرا.
  29. مطهری، مرتضی. (1384ش). یادداشتهاى استاد مطهرى، (چاپ هفتم). تهران: انتشارات صدرا.
  30. نیلسن، کای. (1382ش). واکاوی مفهوم عدالت، (ترجمۀ علیرضا کاهه). مجلۀ راهبرد، (30).
  31. یعقوبی، لیلا؛ فیاض، ایراندخت؛ سبحانی‌نژاد، مهدی. (1392). بررسی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در آموزه‌های اسلام و دلالت‌های تربیتی آن به معلمان، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، 2(32).
  32. Carroll, A. B., & Shabana, K. M. (2010). The business case for corporate social responsibility: Areview of concepts, research and practice. International journal of management reviews, 12 (1), 85-105.
  33. Thompson, P., & Bevan, S. (2010). Cultural theory and policy – a media analysis. Cultural Trends, 19 (3), 217-229.