شاخصه‌های عدالت‌محوری در تحول اجتماعی از منظر معارف رضوی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد ع

چکیده

بی‌شک حرکت انبیا در استقرار کلمه توحید، از مسیر بنای تمدنی توحیدی و عدالت‌محور می‌گذرد. یکی از مؤلفه‌های اصلی در ایجاد تمدن اسلامی و رفع ظلم از جهان، ایجاد سلسله‌ای از تحولات در ساختارها و روابط اجتماعی است؛ چراکه بدون تحول در وضع موجود؛ چه در سطح ساختارها و چه در سطح روابط اجتماعی، امکان حرکت به سوی جامعۀ توحیدی و بدون ظلم نخواهد بود. تحول اجتماعی در تفکر اسلامی بر پایۀ عدالت بوده، و از آنجایی که امام رضا(ع) به‌عنوان مصلحی دینی و پیشوایی معصوم در موقعیتی خاص در دربار حکومت وقت آمدوشد دارد با بررسی کلمات و معارفی که از ایشان رسیده با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد فقهی تحلیلی به وضوح می‌توان رد پای تحولی عدالت‌محور را در سیرۀ ایشان یافت و شاخصه‌های آن را استنباط نمود. در نگاه امام رضا(ع) برخی از شاخصه‌های عدالت عبارتند از: شاخصه‌های علمی و معرفتی، شاخصه‌های اخلاقی، و نیز شاخصه‌های رفتاری عدالت مثل صدق و عمل به وعده‌های اجتماعی. در صورت تحقق این شاخصه‌ها در فضای اجتماعی، تحولی باطنی در نگرش مردم و به تبع آن تغییری اساسی در رفتار و کنش‌های مردم رخ داده که مقدمه‌ای برای تغییر اجتماعی خواهد بود، تحولی اجتماعی که سبب تحقق جامعه توحیدی و بدون ظلم می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Indicators of Justice-Centered Social Transformation from the Perspective of Imam Reza’s Teachings

نویسنده [English]

  • mohammadreza mokhtari
Alam Al Muhammad High School of Jurisprudence
چکیده [English]

Undoubtedly, the mission of the prophets in establishing monotheism (Tawḥīd) revolves around building a monotheistic, justice-oriented civilization. A core element in creating an Islamic civilization and eradicating global oppression lies in initiating a series of transformations in social structures and relationships. Without such changes—whether at the structural or interpersonal level—progress toward a monotheistic, oppression-free society remains unattainable. In Islamic thought, social transformation is rooted in justice. Imam Reza (pbuh), as a religious reformer and infallible leader, navigated a unique position within the court of his contemporary rulers. By analyzing his teachings and narrations through library research and an analytical jurisprudential approach, this study identifies clear indicators of justice-centered transformation in his conduct. From Imam Reza’s (AS) perspective, key indicators of justice include: Intellectual and Epistemic Foundations, Ethical Standards, and Behavioral Practices such as Embodying truthfulness, fulfilling social commitments. When these indicators permeate society, they catalyze an inner transformation in public consciousness, reshaping attitudes and behaviors. This shift lays the groundwork for systemic social change, ultimately advancing the realization of a monotheistic society free from oppression.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Social Transformation
  • Imam Reza (pbuh)
  • Islamic Civilization
  • Leadership of Transformation
  1. قرآن کریم.
  2. شریف الرضی، محمد بن حسین (1378ش). نهج البلاغة. (ترجمه: جعفر شهیدى). تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی.‏ (1378ش). عیون أخبار الرضا(ع)، (محقق: مهدی لاجوردی). تهران: نشر جهان.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1395ق.). کمال الدین و تمام النعمة، (محقق: علی‌اکبر غفاری). تهران: اسلامیه.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1398ق). التوحید للصدوق. قم: جامعه مدرسین.
  6. ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغة، (محقق: عبد السلام محمد هارون). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. محقق: جمال الدین میردامادی. بیروت:‌ دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع‏.
  8. اربلی، علی بن عیسی (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة، (محقق: سید هاشم رسولی محلاتی). تبریز: بنی هاشمی.
  9. حسین بن علی، (امام). (1430ق). تفسیر الامام الحسین(ع) التفسیر الأثری التطبیقی، (تحقیق: محمد علی حلو). کربلا: العتبة الحسینیة المقدسة.
  10. حسینی خامنه‌ای، سید علی، (1353). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن. تنظیم: صهبا. قم: مؤسسۀ ایمان جهادی.
  11. خوئی، ابوالقاسم. (1372). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. قم: مرکز نشر الثقافة الإسلامیة.
  12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏، (محقق: صفوان عدنان داوودی). لبنان: دار الشامیة.
  13. ‏راوندى، قطب‏الدین سعید بن هبة الله، (1409ق). الخرائج و الجرائح، (محقق: مؤسسة الإمام المهدى(ع))‏. قم: مؤسسۀ امام مهدی(عج).
  14. طباطبایى، محمدحسین. (1390ش). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  15. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام، (محقق: حسن الموسوی خرسان). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  16. عسکری، حسن بن علی، (امام). [منسوب]‏. (1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن بن علی العسکری(ع). قم: مدرسة الإمام المهدی(ع).
  17. على بن موسى الرضا، (امام). (1406ق). صحیفة الإمام الرضا(ع)، (محقق: محمد مهدی نجف). مشهد: کنگره جهانی امام رضا(ع).
  18. على بن موسى الرضا، (امام)، [منسوب]. (1406ق)، الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(ع). مشهد: مؤسسة آل البیت(ع)‏.
  19. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا. (1368ش). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  20. کلینی، محمد بن یعقوب‏. (1429ق). کافی، (محقق: دارالحدیث). قم: دارالحدیث.
  21. کوئن، بروس. (1374). درآمدی بر جامعه‌شناسی، (ترجمه: محسن ثلاثی). تهران: فرهنگ معاصر.
  22. مرکز فرهنگ و معارف قرآن.‏ (1382ش). دایرة المعارف قرآن کریم. قم: بوستان کتاب.
  23. مصطفوی، حسن. (1368 ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  24. مطهری، مرتضی. (1375ش). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، جامعه و تاریخ. تهران: صدرا.
  25. مطهری، مرتضی. (1387ش). احیای تفکر اسلامی. تهران، صدرا.
  26. مطهری، مرتضی. (1397ش). انحطاط و ترقی تمدن‌ها از نظر قرآن و منطق دیالکتیک. تهران: صدرا.
  27. مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الأمالی. قم: کنگره شیخ مفید.