راهکارهای قرآنی زیست اجتماعی و حفظ هویت اقلیت مسلمان

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 گروه قرآن و علوم اجتماعی، مجتمع آموزش عالی علوم انسانی، جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشگاه شاهد تهران

چکیده

موضوع تأثیرات متقابل اقلیت‌ها و جوامع میزبان از منظر هویتی به یکی از مسائل اجتماعی امروز جهان به خصوص در ممالک مهاجرپذیر تبدیل شده است. سیاست کلی ممالک مهاجرپذیر بر «فرهنگ‌‌پذیر نمودن» اقلیت‌ها استوار است که در نهایت منجر به استحالۀ وجوه هویتی ناهم‌سوی آن اقلیت‌ها در هویت حاکم بر جوامع مورد بحث می‌گردد. پژوهش پیش رو به بررسی راهبردهای قرآن کریم برای هویت‌یابی و زیست اجتماعی اقلیت‌های مسلمان ساکن در جوامع غیر مسلمان می‌پردازد. برای انجام پژوهش حاضر از طرح تحقیق تفسیر موضوعی (استنطاق) شهید سید محمدباقر صدر استفاده شد که به کشف اجزایی از نظام اندیشۀ قرآنی می‌پردازد که اگر چه لفظ یا عبارتی در متن به تنهایی به آن رهنمون نمی‌شود، اما در مبنا و اساس و کلیت متن مندرج است. استخراج داده‌های قرآنی مرتبط، و نیز دریافت پاسخ از قرآن و دست‌یابی به مدلول‌های حاصل از این پاسخ‌ها اجزائی اساسی در استنطاق قرآن شمرده شده است. به منظور حصول اطمینان از اجرای نظام‌مند فرایند تحقیق از روش تحلیل قالب مضامین کمک گرفته شده است. یعنی متن قرآن به‌عنوان منبع اولیۀ پژوهش مورد رجوع قرار گرفته و آیات مرتبط با موضوع استخراج و در نهایت داده‌های حاصل در قالب مجموعه‌ای از مضامین، سازمان‌دهی و جهت استخراج نظریۀ قرآنی مورد استناد قرار گرفته ‌است. در پژوهش حاضر یک فرایند شامل 9 گام در طی 2 مرحله مورد‌شناسایی قرار گرفت. این گام‌ها در مرحلۀ نخست با افزایش اعتماد به نفس در میان آحاد مسلمانان، از آنان هویت اجتماعی متمایزی می‌سازد و در مرحلۀ دوم، هویت اجتماعی حاصله را به سوی تعامل، گسترش و فراگیری رهنمون می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Quranic Strategies for Social Living and Preserving the Identity of Muslim Minorities

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mortaza All Saheb Fosool 1
  • davood rahime sajasi 2
1 Al-Mustafa International University
2 Shahed University
چکیده [English]

The issue of mutual influences between minorities and host societies from an identity perspective has become one of today's social challenges, especially in immigrant-receiving countries. The general policy of these countries is based on "culturally assimilating" minorities, which ultimately leads to the dissolution of their distinct identity aspects into the dominant identity of the societies in question. This research examines the Quranic strategies for identity formation and social living of Muslim minorities residing in non-Muslim societies. The study employs the thematic interpretation (Istinṭāq) research design of Martyr Sayyed Muḥammad Bāqir al-Ṣadr, which aims to uncover aspects of the Quranic thought system that, while not directly indicated by individual words or phrases in the text, are inherent in its foundation, essence, and overall content. The extraction of relevant Quranic data, obtaining answers from the Quran, and deriving implications from these answers are considered essential components in the istinṭāq of the Quran. To ensure a systematic implementation of the research process, the thematic framework analysis method was utilized. The Quranic text was consulted as the primary research source, relevant verses were extracted, and the resulting data was organized into a set of themes to support the derivation of Quranic theory. The present study identified a process comprising 9 steps across 2 stages. In the first stage, these steps build a distinct social identity among Muslims by increasing their self-confidence. In the second stage, the resulting social identity is guided towards interaction, expansion, and inclusivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic Social Theory
  • Identity
  • Society-Building
  • Minorities
  1. قرآن کریم
  2. آتویت، ویلیام؛ باتامور، تام (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، (ترجمۀ حسن چاوشیان). بی‌جا: نشر نی.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1363). من لا یحضره الفقیه، (ترجمۀ علی اکبر غفاری). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  4. بهمنی، سعید. (1399). خوانش انتقادی استنطاق و کاربست آن در نظریۀ شهید صدر پیرامون سنت‌های تاریخ در قرآن. پژوهش‌های قرآنی، 25(2)، 48–29.
  5. دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  6. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن علی. (1416). مفردات الفاظ القرآن. بی‌جا: دار القلم.
  7. رضایی قادی، خدیجه. (1398). هویت اجتماعی: بازخوانی مفهوم هویت در رویکردهای نظری. رشد آموزشی علوم اجتماعی، 22(1)، 15–12.
  8. ساداتی نژاد، سید محمد؛ کولیوند، یونس؛ کلانتری دهقی، پویا. (1396). بررسی معیارهای تعیین دارالاسلام، دارالکفر و دارالحرب و انطباق آن با شرایط فعلی نظام بین‌الملل. فصل‌نامۀ سیاست خارجی، ۳۱(۱)، 140–113.
  9. صافی گلپایگانی، لطف الله. (1378). رمضان در تاریخ. قم: انتشارات حضرت معصومه(س).
  10. صدر، سید محمدباقر. (1434 ق). المدرسة القرآنیة. دار الکتاب الإسلامیة.
  11. طباطبایی، سید محمدحسین. (1391 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، (چ2). مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
  12. طبرسی، فضل بن حسن. (1384). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. انتشارات اسوه.
  13. عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشۀ مدیریت راهبردی، ۵(۲)، 198–151.
  14. عاملی، سید جعفر مرتضی علی. (1415ق). الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص). دار الهدی.
  15. غراب، کمال الدین. (1390). بررسی تطبیقی مباهلۀ پیامبر(ص) با مسیحیان نجران. انتشارات بصیرت.
  16. قربانخانی، امید. (1401). واکاوی مؤلفه‌های مفهومی «استنطاق قرآن» در روش تفسیری شهید صدر. پژوهش‌های قرآنی، 27(1)، 42–23.
  17. قصیر العاملی، مصطفی. (1414 ق). التقیة عند اهل البیت(ع). مجمع جهانی اهل بیت(ع).
  18. کوئن، بروس. (1384). مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه: غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل. انتشارات سمت.
  19. محمدی ری‌شهری، محمد. (1391). دانشنامۀ قرآن و حدیث. ترجمه: حمیدرضا شیخی. دار الحدیث.
  20. مکارم شیرازی، ناصر. (1368). تفسیر نمونه (چ. 5). دار الکتب الاسلامیه.
  21. مکارم شیرازی، ناصر. (1380). قصه‌های قرآن. تدوین: سید حسین حسینی. دارالکتب الاسلامیه.
  22. مک‌اولیف، جین دمن. (1392). دائرة المعارف قرآن. انتشارات حکمت.
  23. واقدی، محمد بن عمر. (1409 ق). المغازی. مؤسسة الأعلمی.
  24. هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1386). فرهنگ قرآن. بوستان کتاب.
  25. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1388). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع) (چ2). مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی.
  26. Berray, Mohamed. (2019). A critical literary review of the melting pot and salad bowl assimilation and integration theories. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 6(1), 142–151.