نقد خاستگاه دین از منظر وبر بر اساس دیدگاه مرتضی مطهری

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

بر اساس دیدگاه ماکس وبر به عنوان یک جامعه شناسان دین، شاید بتوان ادعا کرد که اکثر ادیان بزرگ دنیا، منشا منطقی ندارند؛ نه تنها آسمانی نیستند، بلکه زمینی هم نیستند؛ به عبارتی تلاش دارند تا دین را پدیده ای غیرمنطقی بدانند. اما از نگاه مرتضی مطهری به عنوان یک متفکران مسلمان، ریشه و منشا و به عبارتی خاستگاه دین، ماوراء طبیعت است. اگر غرض و غایت آن نیز ظهور در طبیعت باشد، به این دلیل است که دین برای رساندن انسان به زندگی حقیقی، باید به زبان و فهم انسان تنزل نماید. دین مساله‏ای با بنیانهای الهی است که دارای وجود حقیقی نیست که جنس و فصل داشته باشد. به عبارتی جوهره آسمانی دین بر اساس نظریات زمینی و قابل مناقشه جامعه شناسان دین قابل شناخت نخواهد بود؛ بلکه پرداختن به جوهره دین و سپس شناخت و تشخیص پدیده‏های دینی اصیل از غیر اصیل تنها از طریق صاحب دین ممکن خواهد بود. بنابراین تلاش این است تا متغیر این مقاله یعنی خاستگاه دین با استفاده از روش اکتشافی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، با مراجعه مستقیم به اسناد و مراجع دست اول، به صورت روشن و بر اساس مبانی مطهری بازنمایی شوند تا به نتیجه مطلوب دست یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Criticizing the origin of religion from Weber's point of view based on Morteza Motahari's point of view

نویسندگان [English]

  • mohammad soltanieh 1
  • hasan khairi 2
1 Assistant professor, Dept. of Social Sciences, Razavi University of Islamic Sciences
2 Full professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Qom
چکیده [English]

Based on Max Weber's view as a sociologist of religion, it may be possible to claim that most of the world's great religions do not have a logical origin; Not only is it not heavenly, it is also not earthly. In other words, they try to consider religion as an irrational phenomenon. But from the point of view of martyr Motahari as a Muslim thinker, the root and origin of religion is supernatural. If its purpose and goal is to appear in nature, it is for this reason that religion must be reduced to human language and understanding in order to bring man to real life. Religion is a matter with divine foundations that does not have a real existence that has gender and season. In other words, the heavenly essence of religion cannot be known based on the earthly and debatable theories of sociologists of religion; Rather, dealing with the essence of religion and then knowing and distinguishing authentic religious phenomena from non-authentic ones will be possible only through the person of religion. Therefore, the effort is to present the variable of this article, i.e., the origin of religion, by using the exploratory method and descriptive-analytical approach, with direct reference to first-hand documents and references, in a clear way and based on the foundations of Shahid Motahari. In order to achieve the desired result, by describing the data and documents, analyzing and comparing them, an attempt has been made to present a desirable and acceptable result.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religion
  • origin of religion
  • sociology of religion
  • Max Weber
  • Morteza Motahari

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه انصاریان.
  2. ابن‌ابی‌جمهور احسائی، محمد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم، عوالی اللئالئ العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء‰ للنشر، 1403 ق.
  3. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  4. باقی نصرآبادی، علی، سیری در اندیشه‌های اجتماعی شهید آیةاللّٰه مطهری، قم، بوستان کتاب، 1380 ش.
  5. برخورداری، زینب، «نگاهی به کتاب استاد مطهری و کلام جدید»، فصلنامه اندیشه حوزه سابق (دوفصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی)، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال دوازدهم، شماره 58، 1385 ش.
  6. بیومی، محمد احمد محمد، علم الاجتماع الدینی و مشکلات العالم الاسلامی، اسکندریه، دار المعرفة الجامعیه، 2002 م.
  7. توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت، 1369 ش.
  8. جوهری، ابونصر اسماعیل بن حمّاد،الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق.
  9. حسینی، سیدحسن، «بررسی تطبیقی مبانی تکثرگرایی دینی در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی و استاد مطهری»، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره 74، زمستان 1382 ش.
  10. حسینی شاهرودی، سیدمرتضی، تعریف و خاستگاه دین، مشهد، آفتاب دانش، 1383 ش.
  11. خشاب، سامیه مصطفی، دراسات فی الاجتماع الدینی (الکتاب الاول: علم الاجتماع الدینی)، چاپ دوم، دار المعارف، 1993 م.
  12. دژاکام، علی، تفکر فلسفی غرب از منظر استاد مرتضی مطهری، تهران، دفتر نشر معارف، 1384 ش.
  13. رشاد، علی‌اکبر، فلسفه دین، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383 ش.
  14. سیدهاشمی، سیدمحمداسماعیل، خداگرایی و خداشناسی فطری از دیدگاه قرآن، حدیث، کلام، فلسفه و عرفان، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1380 ش.
  15. صدری، احمد، جامعه‌شناسی روشنفکران؛ ماکس وبر، ترجمه حسن آبنیکی، تهران، کویر، 1390 ش.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مٶسسة الاعلمی، 1390 ق.
  17. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، 1362 ش.
  18. عضدانلو، حمید، آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، چاپ دوم، تهران، نی، 1386 ش.
  19. علیزاده، بیوک، فلسفه اسلامی (حیات تعقلی اسلام)، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1371 ش.
  20. فخرالدین رازی، محمد بن عمر، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، بیروت، دار الکتاب العربی، 1418 ق.
  21. فرامرز قراملکی، احد، استاد مطهری و کلام جدید، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383 ش.
  22. فرامرز قراملکی، احد، «کارکرد معرفتی فطرت در اندیشه استاد مطهری»، فصلنامه قبسات، سال هشتم، شماره‌های 30ـ31، زمستان 1382 ش.
  23. فولادی، حفیظ‌اللّٰه، «دین و دینداری در اندیشه شهید مطهری»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال دوم، شماره 4، پاییز و زمستان 1389 ش.
  24. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، اصول کافی، قم، اسوه، 1375 ش.
  25. لنسکی، گرهارد ایمانوئل، و جین لنسکی، سیر جوامع بشری، ترجمه ناصر موفقیان، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1376 ش.
  26. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  27. مطهری، مرتضی، استاد مطهری و روشنفکران، تهران، صدرا، 1377 ش.
  28. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان (جلد اول)، تهران، صدرا، 1380 ش.
  29. مطهری، مرتضی، امدادهای غیبی در زندگی بشر به ضمیمه چهار مقاله دیگر، تهران، صدرا، 1367 ش.
  30. مطهری، مرتضی، انسان و ایمان، تهران، صدرا، 1381 ش.
  31. مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1385 ش.
  32. مطهری، مرتضی، تکامل اجتماعی انسان، تهران، صدرا، 1372 ش.
  33. مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ (مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی)، تهران، صدرا، 1392 ش. (الف)
  34. مطهری، مرتضی، ختم نبوت، تهران، صدرا، 1370 ش.
  35. مطهری، مرتضی، فطرت، تهران، صدرا، 1375 ش.
  36. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، چاپ نهم، تهران، صدرا، بی‌تا.
  37. مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، تهران، حکمت، 1366 ش.
  38. مطهری، مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی، دوره شش جلدی، تهران، صدرا، 1397 ش.
  39. مطهری، مرتضی، وحی و نبوت، تهران، صدرا، 1392 ش. (ب)
  40. مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا، 1379 ش.
  41. ملاصدرای شیرازی، محمد بن ابراهیم، مبدأ و معاد، ترجمه احمد بن محمد حسینی اردکانی، به کوشش عبداللّٰه نورانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1381 ش.
  42. نور، محمد عبدالمنعم، النظم الاجتماعیة فی الاسلام، بیروت، دار المعرفه، 1979 م.
  43. وبر، ماکس، جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، ثالث، 1397 ش.
  44. وبر، ماکس، دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران، هرمس، 1382 ش.
  45. هیک، جان، فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، هدی، 1390 ش.
  46. هیوم، رابرت ا.، ادیان زنده جهان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372 ش.
  47. یثربی، سیدیحیی، «فطری بودن دین از دیدگاه معرفت‌شناسی»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، سال دوم، شماره 9، زمستان 1375 ش.
  48. یوسفیان، حسن، نیاز به دین (مجموعۀ از چشم‌انداز امام علی‰: دفتر نهم)، تهران، دانش و اندیشه معاصر، 1382 ش.
  49. Gerth, Hans H., & C. Wright Mills, From Max Weber: Essays in Sociology, California, Palo Alto, Mayfield, 1948.
  50. Glock, Charles Y. & Rodney Stark, Religion and Society in Tension, Chicago, Rand McNally, 1965.
  51. Parsons, Talcott, Introduction in: Weber, Max, The Sociology of Religion, Ephraim Fischoff (Trans.), Boston, Beacon Press, 1963.
  52. Smart, Ninian, The World’s Religions, Cambridge University Press, 1998.
  53. Weber, Max, The Sociology of Religion, Ephraim Fischoff (Trans.), Beacon Press, Boston, 1963.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار