بررسی و تبیین نقش اجتماعی حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مبارزه با استکبار

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآنی دانشکده علوم قرآنی اصفهان، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم قرآنی اصفهان، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور آران و بیدگل

چکیده

مبارزه با استکباراز مسائل مهمی است که ائمه علیهم‌السلام همواره به آن توجه داشته‌اند.از جمله شخصیت‌های بارزی که در این زمینه پیشرو بوده اند، حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها)هستند که کمتر به نقش ایشان در مبارزه با استکبار پرداخته ‌شده‌است. این نوشتار در پی اثبات آنست که حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها)نیز همچون ائمۀ دیگر در راه مبارزه با استکبار، تلاش‌های بسیار نموده‌اند. هدف از نوشتن این مقاله ارائه‌‌ی یک الگو و مصداق ویژه از زن مبارز و استکبارستیز است. در این پژوهش،نقش کلیدی آن حضرت در مبارزه با استکبار، در ادوار مختلف زندگی ایشان و نیز از جنبۀ انواع مختلف استکبارستیزی با روش توصیفی-تحلیلی بیان گردید. استکبارستیزی حضرت صدیقۀ طاهره(سلام‌الله‌علیها) در دوران جنینی از طریق هم کلامی با مادر و دلداری ایشان، در دوران کودکی بواسطۀ همراهی و همدردی با پدر در موقعیت‌های گوناگون و در دوران جوانی به گونه‌های مختلف از جمله امدادرسانی در جنگ‌ها و خطابه‌های ایشان پس از رحلت نبی اکرم(ص)ایفا شده‌است. از جنبۀ انواع مختلف استکبارستیزی، هرچند ایشان مبارزۀ تن به تن و مسلحانه نداشته اند، اما این مبارزه را از دو طریق مبارزۀ رفتاری و جنگ نرم(تحصن سیاسی، اعتصاب سخن، بی توجهی به دشمنان، نفرین کردن، گریه کردن و...)و مبارزۀ گفتاری(خطبه ها، سخنان، ادعیه و...)در جامعۀ آن زمان، انجام داده‌اند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining and explaining the social role of Hazrat Zahra (peace be upon her) in fighting arrogance

نویسندگان [English]

  • Raziyeh Ziaee 1
  • nafiseh azarbayejani 2
  • Zahra masaelii 3
1 Master of Quranic Sciences, Isfahan Faculty of Quranic Sciences
2 Assistant professor, Isfahan Faculty of Quranic Sciences
3 PhD student in Quran & Hadith Sciences, Payam Noor University of Aran & Bidgol
چکیده [English]

Fighting arrogance is one of the important issues that the Imams (AS) have always paid attention to. Among the prominent personalities who have been pioneers in this field are Hazrat Zahra (PBUH), whose role in the fight against arrogance has been less discussed. This article seeks to prove that Hazrat Fatima (PBUH), like other Imams, has made great efforts to fight arrogance. The purpose of writing this article is to provide a special example of a militant and arrogant woman. In this research, the key role of Hazrat Zahra (PBUH) in the fight against arrogance in different periods of her life and also from the aspect of different types of anti-arrogance has been studied by descriptive-analytical method. The arrogance of Hazrat Siddiqah Tahereh (PBUH) during her fetal period through conversations with her mother and her consolation, during her childhood by accompanying and sympathizing with her father in various situations and during her youth in various ways, including helping her in battles and sermons after her death. The Holy Prophet (PBUH) has been played. In terms of various types of arrogance, although they did not have a one-on-one and armed struggle, but through behavioral struggle and soft warfare, including political sit-ins, strikes, disregard for enemies, cursing, crying, etc., and the verbal struggle of Sermons, speeches, prayers, etc. have played an active role in the society of that time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazrat Zahra
  • anti-arrogance
  • behavioral struggle
  • speech struggle
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌شهرآشوب سروی مازندرانی، ابوجعفر رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب‰، قم، علامه، 1379 ق.
  3. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362 ش.
  4. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1369 ش.
  5. احمدی جلفائی، حمید، صحیفه فاطمیه (احادیث و کرامات حضرت فاطمه زهرا…)، قم، زائر، 1381 ش.
  6. اسحاقی، سیدحسین، و جمعی از فاطمه‌پژوهان، فرهنگنامه فاطمی (نخستین فرهنگنامه موضوعی ـ الفبایی فاطمة الزهراء…)، قم، هاجر (ناشر تخصصی زن و خانواده)، 1398 ش.
  7. امامی، محمدجعفر، فاطمه بانوی بهشتی (شرح حال حضرت فاطمه…)، چاپ سوم، تهران، نشر بین‌الملل، 1391 ش.
  8. انصاری، محمدباقر، و سیدحسین رجایی، اسرار فدک (تحلیل اعتقادی تاریخی ماجرای فدک؛ متن کامل خطابۀ حضرت زهرا…)، چاپ پنجم، قم، دلیل ما، 1387 ش.
  9. بشارتی، علی‌محمد، از عرش تا عرش (تحلیل زندگی سیاسی حضرت فاطمه زهرا…)، تهران، مجتمع فرهنگی عاشورا، 1392 ش.
  10. جوکار، منصوره، و زهرا خلجی، زهرا… و زیبایی‌ها (صد آموزه زیبا از سیره عملی فاطمه زهرا…)، ویراست پنجم، چاپ هشتم، قم، یاقوت، 1393 ش.
  11. حرّ، سیدحسین، «نگرشی قرآنی بر حماسه‌های سیاسی اقتصادی حضرت فاطمه زهرا…»، فصلنامه قرآنی کوثر، شماره 46، نیمه دوم بهار و نیمه اول تابستان 1392 ش.
  12. حرّ عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمی، 1425 ق.
  13. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، انسان 250 ساله (بیانات مقام معظم رهبری درباره زندگی سیاسی ـ مبارزاتی ائمه معصومینŒ)، قم، صهبا (ایمان جهادی)، 1390 ش.
  14. خاکپور، حسین، ولی‌اللّٰه حسومی، و محبوبه خزاعی، «شیوه‌های مقابله با جنگ روانی در سیرۀ حضرت زهرا…»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال نوزدهم، شماره 74، زمستان 1395 ش.
  15. خزاعی، محبوبه، حسین خاکپور، و ولیّ‌اللّٰه حسومی، «بررسی روش‌ها و تکنیک‌های عملیات روانی در اسلام؛ مطالعه موردی دوران حضرت فاطمه زهرا…»، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، سال دوازدهم، شماره 45، پاییز و زمستا 1395 ش.
  16. دشتی، محمد، فرهنگ سخنان حضرت فاطمة الزهراء…، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، نشر بین‌الملل، 1392 ش.
  17. رحمانی همدانی، احمد، فاطمه زهرا… شادمانی دل پیامبر‹، ترجمه سیدحسین افتخارزاده سبزواری، تهران، بدر، 1373ش.
  18. رسولی محلاتی، سیدهاشم، زندگانی حضرت فاطمه… و دختران آن حضرت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1375 ش.
  19. رشاد، علی‌اکبر، دانشنامه فاطمی (جلد سوم: حکمت و معارف فاطمی…)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1393 ش.
  20. رضایی، زهرا، سهراب مروتی، و سهیلا همتی مامو، «نقش حضرت زهرا… در دفاع از حریم ولایت»، ماهنامه معرفت، سال بیست و سوم، شماره 196، فروردین 1393 ش.
  21. سبحانی، جعفر، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام‹، چاپ دهم، تهران، مشعر، 1377 ش.
  22. سپهر (لسان‌الملک)، میرزامحمدتقی، ناسخ التواریخ (زندگانی حضرت فاطمه…)، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
  23. شعرانی، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، آل عبا، بی‌تا.
  24. شهیدی، سیدجعفر، زندگانی فاطمه زهرا…، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1360 ش.
  25. صادقی اردستانی، احمد، فاطمه الگوی زن مسلمان، قم، امام عصر، 1386ش.
  26. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، الامالی، چاپ ششم، تهران، کتابچی، 1376 ش.
  27. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، قم، مٶسسة البعثه، 1413 ق.
  28. طبیبی، معصومه، «بررسی سیرۀ عملی حضرت زهرا… در دفاع از ولایت»، دوفصلنامه منهاج، سال هفتم، شماره 12، بهار و تابستان 1390 ش.
  29. عطاردی قوچانی، عزیزاللّٰه، ترجمه مسند فاطمة الزهراء…، ترجمه محمدرضا عطایی، تهران، عطارد، 1386 ش.
  30. عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، صدیقه طاهره… بانوی بزرگ اسلام، قم، نوید اسلام، 1394 ش.
  31. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1366 ش.
  32. قائم‌فرد، سیدمحمد، تاریخ سیدةالنساء فاطمة الزهراء…؛ زندگانی حضرت زهرا… (ترجمه جلد 43 بحارالانوار)، به اهتمام امور فرهنگی مجتمع فاطمیه اصفهان، اصفهان، دلیل ما، 1390 ش.
  33. قدیری، حسین، «امنیت ملی و ارتباط آن با وجوب استکبارستیزی در اسلام (با تمرکز بر امنیت اقتصادی)»، فصلنامه مطالعات امنیت اقتصادی، سال اول، شماره 4، تابستان 1400 ش.
  34. قربانی، رضا، «مقایسۀ استکبارستیزی فریدون و کاوه در برابر ضحاک»، فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، سال بیست و نهم، شماره 2 (پیاپی 116)، زمستان 1394 ش.
  35. قطب‌الدین راوندی، ابوالحسین سعید بن هبةاللّٰه، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسة الامام المهدی، 1368 ش.
  36. قمی، شیخ عباس، ترجمه بیت‌الاحزان (شرح زندگانی حضرت زهرا… از ولادت تا شهادت به همراه خطبه فدکیه)، ترجمه و تحقیق مجتبی خورشیدی، چاپ پنجم، قم، طوبای محبت، 1390 ش.
  37. قیومی اصفهانی، جواد، صحیفۀ حضرت زهرا…، چاپ ششم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1389 ش.
  38. کاردوانی، راحله، و نهله غروی نائینی، «حماسه سیاسی در سیره حضرت زهرا…»، سفینه؛ فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حدیث، سال یازدهم، شماره 43 (ویژه پژوهش‌های فاطمی)، تابستان 1393 ش.
  39. لبّاف، علی، دانشنامه شهادت حضرت زهرا…، چاپ دوم، تهران، منیر، 1390 ش. (الف)
  40. لبّاف، علی، درسنامه‌های فاطمیه، چاپ دوم، تهران، منیر، 1390 ش. (ب)
  41. لبّاف، علی، راهنمای یاوران فاطمیه (مجموعه پرسش و پاسخ‌های پژوهشی)، تهران، منیر، 1390 ش. (ج)
  42. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، جلاء العیون (زندگی چهارده معصومŒ، به همراه شرح حال مؤلف)، چاپ دوم، مشهد، دامینه، واسع، 1386ش.
  43. مسعودی هذلی، ابوالحسن علی بن حسین بن علی، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب‰، قم، منشورات الرضی، 1404 ق.
  44. مکارم شیرازی، ناصر، زهرا… برترین بانوی جهان، قم، سرور، 1376 ش.
  45. مؤذنی، عباسعلی، اگر نبود فاطمه…، تصحیح و ویرایش محمدعلی کوشا، قم، نهاوندی، 1378 ش.
  46. موسوی گرمارودی، ابوالفضل، حضرت زهرا… بانوی بانوان، قم، دلیل ما، 1380 ش.
  47. مهدی، عبدالزهرا، نگرشی در اسناد و مدارک هجوم به خانه صدیقه طاهره… از قرن اول هجری تا کنون (ترجمانی از کتاب الهجوم علی بیت فاطمه…)، بازنویسی محمدحسن غروی، چاپ چهارم، تهران، تک، 1391 ش.
  48. میرسپاه، اکبر، و علیرضا اشقری، «مبانی معرفت‌شناختی استکبارستیزی»، ماهنامه معرفت، سال بیست و نهم، شماره 10 (پیاپی 277)، دی 1399 ش.
  49. نعمتی پیرعلی، دل‌آرا، «سیره سیاسی حضرت زهرا… در مقام انسان کامل»، فصلنامه کتاب زنان سابق (مطالعات راهبردی زنان)، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال دهم، شماره 39، بهار 1387 ش.
  50. واقدی، محمد بن عمر، مغازی (تاریخ جنگهای پیامبر…)، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1369 ش.