بررسی مؤلفه‌های انسان‌شناختی در نظریه دفاعی مقام معظم رهبری(مدظلّه‌العالی) با تکیه بر قرآن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار گروه معارف قرآن و حدیث دانشگاه معارف اسلامی

چکیده

مقاله حاضر در صدد است مؤلفه‌های انسان‌شناختیِ دخیل در نظریه دفاعی مقام معظم رهبری را که در بیانات ایشان آمده است، استخراج و با مطالعه در بستر قرآن، آن‌ها را تبیین کند. مطالعات انسان‌شناسی در این باره بر سه محور کلیِ بینشی، گرایشی، کنشی ـ واکنشی، یا باورها، امیال، مناسک طبق نگاه ریویر، بر اساس سه ویژگی تعقل، احساس، رفتار انجام می‌شود. مستندسازی قرآنی مؤلفه‌های مذکور در بیانات مقام معظم رهبری در مقوله دفاع و تبیین آن‌ها، هدف پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی است. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که در نظریه دفاعی مقام معظم رهبری، دشمن‌شناسی مهم‌ترین مؤلفۀ تشکیل‌دهنده باور انسان مدافع، میل به معنویت و عدم میل افراطی به دنیا از مهم‌ترین مصادیق در بُعد امیال انسان مجاهد با بیشترین تبلور در مقوله جاسوسی و فرار از جبهه، در بُعد کنشی، یاری دین و اولیای الهی، مقاومت و ایستادگی، ارتقای همه‌جانبۀ بنیه دفاعی از جمله مؤلفه‌های انسان‌شناختی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Examination of the Anthropology Components in the Defensive Theory of Ayatollah Khamenei with Relying on The Holy Quran

نویسنده [English]

  • kamran oveisi
Assistant Professor of the Department of Quran and Hadith Studies, University of Islamic Education
چکیده [English]

The present paper is going to extract the anthropology components included in the defensive theory of Ayatollah Khamenei which are stated in his speeches and determine them on the Quran ground. The study of anthropology revolves around three general axes of insight, orientation, proactive and reactive or beliefs, interests, and practices based on Claude Rivière’s view according to three specifications: reasoning, feeling, and behavior. The Quranic documentation of the mentioned components in the speeches of the leader about the category of the defense and its interpretation is the goal of this research which the method is descriptive-analytic. The findings show that in the defensive theory of the leader identifying the enemy is the most essential component constituting the beliefs of defenders, tendency to spirituality and having no excessive tendency to the material world are the most important instances in human desires of Mujahid (Muslims who are fighting in support of Islam) with its more appearance in spy and escaping from war in proactive dimension giving help and assistance to the religion and the divine saints, resistance, comprehensive progress on defensive power is of anthropology components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The holy Quran
  • Anthropology
  • Defense
  • The supreme leader
  1. قرآن کریم، ترجمه محمدعلی رضایی اصفهانی، قم، دار الذکر، 1383 ش.
  2. ابن منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
  3. اسدپور، عهدیه، و کاظم احمدی اهنک، «بازنمایی هویت اسلامی ـ ایرانی در اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای»، مجله پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، سال بیست و دوم، شماره 4 (پیاپی 111)، پاییز و زمستان 1395 ش.
  4. اسمیت، ادوارد، سوزان نولن هوکسیما، باربارا فردریکسون، جفری لافتس، زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ترجمه نصرت‌اللّٰه پورافکاری، تهران، شهرآب و آینده‌سازان، 1386 ش.
  5. امیری طهرانی‌زاده، سیدمحمدرضا، پیش‌درآمدی بر مسئله‌شناسی علوم اجتماعی در ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1399 ش.
  6. اینگلهارت، رونالد، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر، 1382 ش.
  7. برزگر، ابراهیم، «صراط، ضابطه هویت در اندیشه‌ورزی امام خمینی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5، پاییز 1379 ش.
  8. برهانیان، عبدالحسین، دشمن‌شناسی در قرآن، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، 1383 ش.
  9. ترک‌زاده، جعفر، و مهدی امیری، «کاوش قرآنی در موانع پاسخگویی در سیستم‌های اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم»، مجله پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، سال بیست و هفتم، شماره 2 (پیاپی 124)، پاییز و زمستان 1400 ش.
  10. جلالی، حسین، «درآمدی بر بحث بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آن‌ها»، ماهنامه معرفت، سال دهم، شماره 50، بهمن 1380 ش.
  11. درویش شانی، محمد، «دفاع هوشمند و قدر معنوی در اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، مجموعه مقالات اولین همایش تبیین اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، جلد اول، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، 1386 ش.
  12. رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش.
  13. ریویر، کلود، جامعه ـ انسان‌شناسی ادیان، ترجمه و توضیح علیرضا خدامی، تهران، نی، 1397 ش.
  14. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1418 ق.
  15. ساروخانی، باقر، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1393 ش.
  16. سمرقندی، ابولیث نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم، بیروت، دار الفکر، 1416 ق.
  17. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، 1406ق.
  18. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  19. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  20. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1410 ق.
  21. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، اسلام، 1378 ش.
  22. عسگری، محمود، و احمد آقاجانی، «عوامل شکل‌دهنده و ویژگی‌های فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی ایران»، مجله نامه دفاع، شماره 3 (پیاپی 26)، 1390 ش.
  23. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  24. قرائتی محسن، تفسیر نور، چاپ یازدهم، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383 ش.
  25. قربانی مقدم، محمد، بصیرت در نهج‌البلاغه، تهران، حیات طیبه، 1389 ش.
  26. قره‌باغی، حسن، و صفدر الهی راد، «قلمرو دین در اندیشه آیةاللّٰه العظمی خامنه‌ای»، ماهنامه معرفت، سال بیست و نهم، شماره 4 (پیاپی 271)، تیر 1399 ش.
  27. کاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (جلد دوم: قدرت هویت)، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، طرح نو، 1385 ش.
  28. مطهرنیا، مهدی، فرهنگ دفاع و دفاع فرهنگی، تهران، وزارت دفاع، 1378 ش.
  29. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، 1381 ش.
  30. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، چاپ سوم، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1410 ق.
  31. مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، چاپ سوم، قم، نسل جوان، 1386 ش. (الف)
  32. همو، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  33. همو، زندگی در پرتو اخلاق، قم، سرور، 1386 ش. (ب)
  34. موسوی لاری، سیدمجتبی، رسالت اخلاق در تکامل انسان، چاپ چهارم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
  35. نوروزی، محمدتقی، فرهنگ دفاعی ـ امنیتی، تهران، سنا، 1385 ش.
  36. هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، چاپ پنجم، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.
  37. همو، فرهنگ قرآن، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب، 1383 ش.