روش‌های تربیت احساسات و گرایش‌های اخلاقی در گفت‌وگوهای اخلاقی در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

معاون دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی یاسوج

چکیده

این پژوهش با هدف بیان روش‌های تربیت احساسات و گرایش‌های اخلاقی در گفتگوهای اخلاقی در قرآن کریم، انجام شده ‌است. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. به این شکل که ابتدا پژوهش‌های مرتبط با موضوع، مطالعه و فیش‌برداری گردید؛ سپس تمام آیات قرآن، با این نگاه، مطالعه، بررسی و فیش‌برداری شد. نیایج این پژوهش نشان می‌دهد که هدف تربیت احساسات و گرایش‌های اخلاقی در گفتگوهای اخلاقی در قرآن، بازداشتن عواطف و گرایش‌های منفی و برانگیختن عواطف و گرایش‌های اخلاقی مثبت در مخاطب است. در این گفتگوها، برای تربیت احساسات و گرایش‌های اخلاقی مخاطب، از روش‌های استفاده از جاذبه‌های ظاهری و کلامی، معرفی الگوهای اخلاقی، برانگیختن و بازداشتن و دوستی و محبت، استفاده شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، والدین و کسانی که در مقام تربیت اخلاقی دیگران هستند، باید به خوبی از شیوۀ گفتگو استفاده نموده، از روش‌های تربیتی یادشده، برای تربیت عواطف و گرایش‌های اخلاقی فرزندان و متربیان، استفاده نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

methods of educating moral feelings and tendencies in moral conversations in the Holy Quran

چکیده [English]

The aim of this study was to express the methods of training moral feelings and tendencies in moral conversations in the Holy Quran. The method of this research is descriptive-analytical. In this way, first related research was studied and filmed; Then all the verses of the Qur'an were studied, studied and filmed with this view. The results of this study show that the purpose of training moral feelings and tendencies in moral conversations in the Qur'an is to restrain negative emotions and tendencies and to arouse positive emotions and positive tendencies in the audience. In these conversations, in order to train the audience's moral feelings and tendencies, methods of using physical and verbal attractions, introducing moral patterns, inciting and deterring, and friendship and love have been used. According to the findings of this study, parents and those who are in the position of moral education of others, should use the method of conversation well, use the mentioned educational methods to train the emotions and moral tendencies of children and educators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • moral education
  • tendencies and emotions
  • moral dialogue
  • methods of moral education

مراجع

  1. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، 1404.
  2. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414.
  3. ایازى، سید محمد علی، ‏قرآن، اثرى جاویدان، چ1، رشت، انتشارات کتاب مبین، 1381.
  4. ایروانی، جواد، «آداب گفت‌وگو از دیدگاه قرآن و حدیث»، مجله پژوهش­ها،1386، 25: 3-34.
  5. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چ1، تهران، انتشارات مدرسه، 1385.
  6. برین، سمیرا، بررسی جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری، پایان نامۀ دورۀ کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی، 1393.
  7. بهشتی، محمد، تربیت عواطف از منظر امیرالمؤمنین امام علی†، فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی،1379، 4: 569-592.
  8. جلالی، حسین، درآمدی بر بحث بینش، گرایش و کنش و آثار متقابل آن­ها، مجله معرفت؛ 1380،50: 45-55.
  9. جلالیان، عسکر، عصر ارتباطات و نیازهای جوانان، قم، انتشارات مشهور، 1386.
  • حاجی­بابائیان امیری، محسن، روش­های تربیت اخلاقی کاربردی در اسلام، تهران، سروش، 1388.
  • حقیقت، شهربانو و مزیدی، محمد، «بررسی و ارزیابی زمینة فلسفی و روش­های آموزشی چهار رویکرد تربیت اخلاقی معاصر»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، 1387، 26: 105-134.
  1. داودی، محمد، «رویکردها و پرسش­های بنیادین در تربیت اخلاقی»، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن معارف اسلامی؛ 1385، سال دوم، 2: 153-175.
  2. ــــــ ، سیرۀ تربیتی پیامبر و اهل بیت‰ ( تربیت اخلاقی)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1388.
  3. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم، 1412.
  4. رضوانی، علی­اصغر، آداب گفت‌وگو و مناظره از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، دلیل ما، 1392.
  5. روحی برندق، کاووس، «اخلاق گفت‌وگو در قرآن و حدیث؛ با تأکید بر مناظره‌های امام رضا†»، فصلنامۀ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 1397، سال بیست و دوم، 1: 53-74.
  6. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407.
  7. ساجدی، ابوالفضل، «دین و بهداشت روان 3»، مجلۀ روان‌شناسی و دین، 1387، سال اول، 3: 7-37.
  8. ساعدی، آمنه، بررسی آیین خطاب و گفت‌وگو در قرآن، نقد کتاب قرآن و حدیث، 1396، 12: 18-5.
  9. سجادی، سید ابراهیم، «قرآن و ارزش اخلاقی عواطف و احساسات»، مجلۀ پژوهش­های قرآنی، 1390، 68: 20-43.
  10. سلحشوری، احمد و احمدزاده، محمدرضا، جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی، فصلنامۀ تربیت اخلاقی، 1390، 12: 121-139.
  11. شریفی اصفهانی، مهین، آیین خطاب و گفت‌وگو در قرآن؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، استاد راهنما آذرتاش آذرنوش، تاریخ دفاع: 1381.
  12. صادق­زاده قمصری، علیرضا، طلایی، ابراهیم و صالحی متعهد، زهرا، «گفت‌وگوی تربیتی و اصول و روش­های آن: واکاوی گفت‌وگوهای تربیتی قرآن»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 1393، سال بیست و دوم، دوره جدید، 25: 119-141.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1417.
  14. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، بی‌جا، منشورات الشریف الرضی، 1392.
  15. ــــــ ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.
  16. عائشة عبد الرحمن بنت الشاطى‏، الإعجاز البیانی للقرآن‏؛ چ2، قاهره، دار المعارف، 1404.
  17. عزیزی، بختیار و مهدوی فرید، علی، آداب گفت‌وگو از نگاه قرآن و پیامبر اعظمˆ؛ Pure Life؛1393، ۱: ۳۶-۵۷.
  18. علوى مهر، حسین، روش­ها و گرایش­هاى تفسیرى‏، چ1، قم، نشر اسوه، 1381‏.
  19. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، 1401.
  20. فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، چ2، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419.
  21. کاظمی، حمیدرضا، ملکی، حسن، شاملی، عباسعلی، «برنامۀ درسی، ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی»، مجلۀ اسلام و پژوهش­های تربیتی، 1390، سال سوم، 2: 77-98.
  22. کریمی­نیا، محمد مهدی، گفت و گو در قرآن کریم، رواق اندیشه؛1383، 29: 105-86.
  23. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چ4، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1365.
  24. متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تحقیق: الشیخ بکری حیانی، بیروت، مؤسسة الرساله، 1409.
  25. مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، 1382.
  26. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1374.
  27. منصوری قزالحصار، شرف الدین، صلاحیت حرفه­ای معلمان مقطع ابتدایی شهر تربت جام در تربیت اخلاقی، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، 1394.
  28. موحد، صمد و باقری، خسرو و سلحشوری، احمد، بررسی تطبیقی دیدگاه­های امام محمد غزالی و نل نادینگز دربارۀ تربیت اخلاقی، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، 1387، 27: 39-60.
  29. مهرمحمدی، محمود، بررسی ابعاد نظری و عملی تعلیم و تربیت سؤال محور، مجلۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 1374، 54: 63 -76.
  30. نجفی، محمد و متقی، زهره و نصرتی هشی، کمال، سازماندهی نظام تربیت عاطفی مبتنی بر آموزه­های قرآنی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 1394، 29: 49-82.
  31. نراقی، ملا محمدمهدی، جامع السعادات، نجف، دار النعمان للطباعة و النشر، بی‌تا.
  32. نصیری، محمد، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، قم، دفتر نشر معارف، 1393.
  33. نوعی، غلامرضا، قرآن مکتب گفت‌وگو، گلستان قرآن،1380، 101: 33-29.
  34. نیستانی، محمدرضا، اصول و مبانی دیالوگ، روش شناخت و آموزش، تهران، نوآوران سینا، 1388.
  35. Noddings, Nel, The Challenge to Care in Schools: An Alternative Approach to Education, Columbia University: Teachers College Press, 1992. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار