بررسی نظریات هویت اجتماعی اسلامی-ایرانی در دورۀ معاصر

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

مسئلۀ هویت هرچند عمری به درازای تاریخ بشری دارد، اما در جهان اسلامی-ایرانیِ معاصر، با توجه به آشنایی نابهنگام مسلمین و مخصوصاً ایرانیان با تمدنِ مدرن غربی، زمینۀ طرح مجدد و تامل در آن مطرح شده است. توجه به هویت به‌عنوان یک مسئله در ایران، تحت تاثیر نظریات مختلف هویتی است که در جهان مدرنِ غربی، در طول چند سده پس از دورۀ رنسانس شکل گرفته و پس از مواجهۀ ایرانیان با تمدنِ غربی، در قالب مسئلۀ هویتی سربرآورده است. پس از این مواجهه به دلیل غلبۀ تمدنیِ تمدن غربی بر تمدنِ اسلامی-ایرانی، منازعات هویتی بسیاری در تاریخ معاصر ایران سربرآورد و با وقوع انقلاب اسلامی، این منازعات شکل جدیدی به خود گرفت. در این مقاله با مطالعه‌ای تاریخی، سعی شده است تا نحوۀ مواجهۀ هویت اسلامی-ایرانی با نظریات هویت مدرن پس از مواجهه با این تمدن بررسی شده و در ادامه، نظریات هویتی بررسی شود که کوشیده‌اند در وضعیت جدید، «مسئلۀ» هویت اسلامی-ایرانی را مرتفع ساخته و صورت‌بندی خاصی از آن ارائه دهند. در نتیجه‌گیری به این نکته اشاره شده است که وقوع انقلاب اسلامی، امکان طرح نظریات هویت اجتماعی اسلامی-ایرانی متعددی را فراهم کرده است که متفکرین متعدد می‌تواند به طرح آنها بپردازند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating theories of Islamic-Iranian`s social identity in contemporary period

چکیده [English]

Although the problem of identity has a long history in the human history, but in the contemporary Islamic-Iranian world, due to the suddenly encounter of Muslims and especially Iranians with modern Western civilization, the ground for re-design and reflection has been raised. The attention to identity as a problem in Iran is influenced by various theories of identity that have been formed in the modern Western world for several centuries after the Renaissance. The problem has emerged as a problem of identity after the Iranians' encounter with Western civilization. After this encounter, due to the dominance of Western civilization over Islamic-Iranian civilization, many identity conflicts arose in the contemporary history of Iran and with the occurrence of the Islamic Revolution, these conflicts took on a new form. In the article, with historical studies, has been tired to study the way Islamic-Iranian identity confronts theories of modern identity after encountering this civilization. Then we investigate the identity theories that have tried to elevate the "problem" of Islamic-Iranian identity in the new situation and present a special formulation of it. In conclusion, it has been pointed out that the occurrence of the Islamic Revolution has made it possible to formulate theories of various Islamic-Iranian social identities that can be proposed by various thinkers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic-Iranian identity
  • Modern Western identity
  • Post-Modern identity
  • Islamic revolution
  • theory of identity

مراجع

  1. اسلامی ندوشن، محمدعلی، «چهارسخنگوی وجدان ایرانی»، تهران، نشر قطره، 1377.
  2. اشرف، احمد، «هویت ایرانی»، فصلنامۀ گفتگو، شمارۀ 3، 1373.
  3. آخوندزاده، فتحعلی ، الفبای جدید و مکتوبات، باکو: فرهنگستان علوم جمهوری شوروی مارکسیستی،1963.
  4. آدمیت، فریدون ، اندیشه‌های میرزا فتحعلی‌ آخوندزاده، تهران، نشر خوارزمی، 1349.
  5. آشوری، داریوش، ما و مدرنیت، تهران، موسسۀ فرهنگی صراط، 1380.
  6. آل‌احمد، جلال، خسی در میقات، تهران، نشر فردوس، 1341.
  7. باربور، ایان، علم و دین، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دفتر نشر دانشگاهی، 1388.
  8. باوند، هرمیداس ، «میزگرد سیر تحول تاریخی هویت ملی در ایران»، فصلنامۀ مطالعات ملی، شمارۀ 5، سال دوم، 1379.
  9. بروجردی، مهرزاد، «تعابیر ملی‌گرایانه از هویت ملی»، مترجم علی صدیق‌زاده، نشریۀ کیان، شمارۀ 47 و 49. بشیریه، حسین، 1379.
  • تاجیک، محمدرضا، «کلمۀ نهایی: شکل‌گیری گفتمان‌های هویت در ایران»، نامۀ پژوهش، شمارۀ 7، سال دوم، 1379.
  1. بشیریه، حسین، «تحول خودآگاهی‌ها و هویت‌های سیاسی در ایران»، فصلنامۀ مطالعات ملی، شمارۀ 11،1381
  2. ترابی، محمد،«گفتاری پیرامون هویت ملی ایران»، مجلۀ سیاست خارجی، شمارۀ 2، سال سوم، 1378.
  3. جباری، اکبر، «معرفی و نقد کتاب معرفت و معنویت»، اثر دکتر سیدحسین نصر؛ ماهیت انسان مدرن؛ کیهان فرهنگی، اردیبهشت، شمارۀ 199، 1382.
  4. جعفریان، رسول، هویت ایرانی در کشاکش تحولات سیاسی ایران در چهار قرن اخیر، منتشره در: Khamenei. ir . 1381
  5. مؤلفه‌های هویت ملی در ایران، به اهتمام گروه تحقیقات سیاسی اسلام، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، دفتر نشر معارف،1386.
  6. حسینی، سیدرضا، «نگاهی به مفهوم هویت ملی و حکومت دینی در بخشی از مطبوعات سال‌های 1320-1332»، مؤلفه‌های هویت ملی در ایران، به اهتمام گروه تحقیقات سیاسی اسلام پژوهشکدۀ علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1381.
  7. خاتمی، محمود، زمینه‌های تاریخی مدرنیته، تهران، نشر علم، 1387.
  8. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات مقام معظم رهبری، قابل دسترسی درسایت خامنه ای.
  9. خمینی، امام روح‌الله، صحیفۀ نور، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی­تا.
  10. دهخدا،علی اکبر، لغت‌نامه، تهران، روزنه، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران،
  11. رجایی، فرهنگ، مشکلۀ هویت ایرنیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ دیگر، تهران، نشر نی،1382.
  12. رهیاب، حسین، ماهیت، موانع و امکانات نوسازی هویت ایرانی، خودکاوی ملی در عصر جهانی‌شدن، نوشتۀ مجموعۀ نویسندگان، تهران، قصیده‌سرا، 1381.
  13. زائری، قاسم، «بررسی چگونگی تحول جایگاه مردم در گفتمان مسلط منورالفکران ایرانی از دولت مشروطه تا حکومت رضاخان»، فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی، پاییز و زمستان 1395، شمارۀ 49، 1395.
  14. ژیلسون، اتین، نقد تفکر فلسفی غرب، ترجمۀ احمد احمدی، تهران، انتشارات سمت، 1378.
  15. شجاعی‌زند، علیرضا، عرفی‌شدن در تجربۀ مسیحی و اسلامی، تهران، انتشارات باز، 1383.
  16. شادمان، سیدفخرالدین، تسخیر تمدن فرنگی، تهران، گام نو، 1382.
  17. شریعتی، علی (الف) مجموعه آثار، تهران، چاپخش، 1379.
  18. ـــــ ، (ب) مجموعه‌آثار، تهران، چاپخش، 1379.
  19. شیخاوندی، داور، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1381.
  20. طباطبائی، سیدمحمدحسین،اصول فلسفه و روش رئالیسم، با حواشی مرتضی مطهری، قم، چاپ چهارم، 1366.
  21. علیخانی، علی‌اکبر، مبانی نظری هویت و بحران هویت، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، 1383.
  22. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، از ولف تا کانت، ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران، انتشارات سروش، 1380.
  23. همو، تاریخ فلسفه، از دکارت تا لایب‌نیتس، ترجمۀ غلامرضا اعوانی، تهران، انتشارات سروش، 1384.
  24. کاتم، ریچارد، ناسیونالیسم در ایران، ترجمۀ احمد تدین، تهران، نشر کویر، 1371.
  25. کچویان، حسین، «ملی‌گرایی، ایدئولوژی بی‌هویت»، فصلنامۀ کتاب نقد، شمارۀ 28، 1382.
  26. همو ، تطورات گفتمان‌های هویتی ایران؛ ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، تهران، نشر نی، 1384.
  27. مجتهدزاده، پیروز، ایده‌های ژئوپولیتیک و واقعیت‌های ایرانی، تهران، نشر نی، 1379.
  28. مجتهدی، کریم، عباس میرزا و مسئلۀ تجدد، آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید غرب، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی و موسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران،1379.
  29. محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد، «هویت: رویکردها و نظریه‌ها»، مجلۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، دورۀ 4، شمارۀ 1، 1383.
  30. مسجدجامعی، احمد و دیگران، «میزگرد سیر تحول تاریخی خویت ملی در ایران از اسلام تا امروز»، فصلنامۀ مطالعات ملی، شمارۀ 5، سال دوم، 1379.
  31. مطهری، مرتضی، تحریفات در واقعۀ تاریخی کربلا، تهران، انتشارات صدرا، 1385.
  32. همو ، فلسفۀ تاریخ،تهران، انتشارات صدرا، چاپ هفدهم، 1389.
  33. معین لغت نامه، تهران، انتشارات زرین، 1386
  34. نجفی، موسی، کتاب هویت‌شناسی: پیرامون نظریۀ هویت ملی ایران و بازتاب آن در فرهنگ، تاریخ و سیاست، نشر آرما، 1392.
  35. نصر، سیدحسین، معرفت و معنویت، ترجمۀ انشاء‌الله رحمتی؛ تهران: نشر سهروردی، 1381.
  36. همو ، در جست‌وجوی امر قدسی، ترجمۀ ترجمۀ مصطفی شهرآیینی، تهران، نشر نی، 1385.
  37. Rosenao, P Post-modernism and Social Sceince. Princeton: Princeton University Press،

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار