The Effect of the Methodological Principles of Positivism and Transcendent Theosophy or al-Hikmat al-Muta'āliyah on Humanity; A Comparative Study

Document Type : Razavi

Author

A PhD student in Social Sciences of Muslims, University of Tehran

Abstract

One of the common schools in the modern world is Positivism whose methodological principles have affected not only natural sciences but also humanity. This paper with the analytic-descriptive method and library collection of data criticized five main principles of the positivism school including the principles of ontology, anthropology, epistemology, sociology, and axiology based on the principles of Transcendent theosophy or al-Hikmat al-Muta'āliyah. The limit of existence to matter, incompatibility of human freedom with necessity, inconformity of mind with object, the reality of society, and not perceiving values (absences of values) are the most important criticisms of Transcendent theosophy or al-Hikmat al-Muta'āliyah on the methodology of the positivism school. The most important findings of this research are the Positivists selected the quantitative research and limited the research to the data of experience-based they have the approach of the methodic convergent unity in the humanity methodology , while al-Hikmat al-Muta'āliyah considered the qualitative and quantitative method and non-exclusiveness of the sources of knowledge to natural sciences has used all capacity of the rational, transmitted knowledge and natural methods and has selected the approach of the methodic convergent diversity in humanity.

Keywords

Main Subjects

References

  1. آشتیانی، سیدجلال‌الدین، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران (از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر)، قم، بوستان کتاب، 1393 ش.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبداللّٰه نورانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران، 1363 ش.
  3. اکبری، رضا، و ابراهیم راستیان، «امتناع تعریف حقیقی بر اساس مبانی وجودشناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی ملاصدرا»، دوفصلنامه پژوهش‌های هستی‌شناختی، سال دوم، شماره 3، بهار و تابستان 1392 ش.
  4. باقری، خسرو، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1390 ش.
  5. بنتون، تد، و یان کرایب، فلسفه علوم اجتماعی؛ بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، چاپ نهم، تهران، آگاه، 1398 ش.
  6. بوذری‌نژاد، یحیی، کیوان سلیمانی، و الهه طالب‌زاده، «فرد و جامعه؛ کشاکش آراء فلاسفه معاصر مسلمان»، دوفصلنامه آموزه‌های فلسفه اسلامی، سال پانزدهم، شماره 27، پاییز و زمستان 1399 ش.
  7. پارسانیا، حمید، روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم، کتاب فردا، 1390 ش.
  8. همو، علم و فلسفه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383 ش.
  9. تقی‌لو، فرامرز، «مبانی و مسائل فرانظریه سیاسی پوزیتیویستی»، فصلنامه سیاست (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، سال چهل و یکم، شماره 2 (پیاپی 18)، تابستان 1390 ش.
  10. جمال‌زاده، محمدحسین، و حامد حاجی‌حیدری، «بررسی تطبیقی دیدگاه انتقادی شهید مطهری و هابرماس به پوزیتیویسم»، دوفصلنامه آموزه‌های فلسفه اسلامی، سال شانزدهم، شماره 29، پاییز و زمستان 1400 ش.
  11. جوادی آملی، عبداللّٰه، شریعت در آینه معرفت (بررسی و نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت)، قم، اسراء، 1392 ش.
  12. خرمشاهی، بهاءالدین، پوزیتیویسم منطقی؛ رهیافتی انتقادی، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1398 ش.
  13. دهقانی، محسن، فروغ حکمت، قم، بوستان کتاب، 1391.
  14. راستیان، ابراهیم، «نظریه اعتباریات، امتداد حکمت متعالیه در علوم انسانی»، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، سال نهم، شماره 32، بهار 1399 ش.
  15. سیدامامی، کاووس، پژوهش در علوم سیاسی (رویکردهای اثبات‌گرا، تفسیری و انتقادی)، تهران، دانشگاه امام صادق‰، 1391 ش.
  16. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، حاشیه علامه طباطبایی، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  17. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، 1360 ش.
  18. صنمی، علی‌اصغر، «فلسفه‌های پوزیتیویسم؛ باورها و ارزش‌ها»، مجله حوزه، سال نوزدهم، شماره‌های 109ـ110، 1381 ش.
  19. طالعی اردکانی، محمد، «پیش‌فرض‌های علم از دیدگاه پوزیتیویسم و ملاصدرا؛ بررسی مقایسه‌ای»، ماهنامه معرفت، سال بیست و یکم، شماره 175، 1391 ش.
  20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، اصول فلسفه رئالیسم، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
  21. همو، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1364 ش.
  22. همو، الرسائل التوحیدیه، بیروت، مؤسسة النعمان، 1419 ق.
  23. همو، نهایة الحکمه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404 ق.
  24. عبداللهی، نرجس، «مقایسه مبانی هستی‌شناختی علوم انسانی از دیدگاه حکمت متعالیه و پوزیتیویسم»، فصلنامه فرهنگ پژوهش، سال هفتم، شماره 23، پاییز 1394 ش.
  25. فتوتیان، علی، و حسن عبدی، «بررسی رابطه انسان‌شناسی و روش‌شناسی در پارادایم‌های اثبات‌گرایی و رئالیسم انتقادی»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شماره 3، تابستان 1391 ش.
  26. کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه: از ولف تا کانت (جلد ششم)، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384 ش.
  27. کچویان، حسین، و جلیل کریمی، «پوزیتیویسم و جامعه‌شناسی در ایران»، نامه علوم اجتماعی (مطالعات جامعه‌شناختی جدید)، شماره 28، پاییز 1385 ش.
  28. لک‌زایی، رضا، «تأثیر حکمت متعالیه در علوم انسانی اسلامی»، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، سال پنجم، شماره 19، پاییز 1395 ش.
  29. محمدپور، احمد، روش در روش؛ درباره ساخت معرفت در علوم انسانی، تهران، جامعه‌شناسان، 1389 ش.
  30. مدنی‌فر، محمدرضا، و خسرو باقری، «تبیین ماهیت عمل تربیتی از منظر الگوی هدف ـ وسیله»، دوفصلنامه فلسفه تربیت، سال دوم، شماره 2، پاییز و زمستان 1396 ش.
  31. مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، تهران، صدرا، 1396 ش.
  32. همو، مجموعه آثار، قم، صدرا، 1387 ش.
  33. نصر، احمدرضا، و فریدون شریفیان، «رویکردهای کمّی، کیفی و ترکیبی در پژوهش‌های تربیتی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه (روش‌شناسی علوم انسانی)، سال سیزدهم، شماره 52، پاییز 1386 ش.
  34. نیومن، ویلیام لاورنس، روش‌های پژوهش اجتماعی (رویکردهای کمّی و کیفی)، ترجمه ابوالحسن فقیهی و عسل آغاز، تهران، ترمه، 1397 ش.
  35. یثربی، یحیی، عرفان نظری (تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوف)، ویرایش دوم، چاپ هشتم، قم، بوستان کتاب، 1399 ش.

Files

Share

How to cite

Statistics