دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
بررسی تطبیقی جایگاه زن مسلمان در اندیشۀ شهید مطهری و سید قطب
3
28
FA
یحیی
بوذری نژاد
دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشکدۀعلوم اجتماعی، دانشگاه تهران
y_bouzarinejad@ut.ac.ir
مینا
جهانشاهی
دانش آموختۀ کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه تهران(نویسندۀ مسئول)
jahanshahi_mina284@yahoo.com
شاهین
زرع پیما
دانشجوی دکتری علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
szarandre@gmail.com
<em>مسئلۀ زنان در چند سدۀ اخیر به یکی از چالش برانگیزترین مسائل در سطوح علمی، فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده است؛ بهگونهایکه جایگاه زنان در هر موقعیت و اندیشهای مورد نقدهای بنیادین قرار گرفته است. این نقدها اغلب از جانب مکاتب فمنیستی و مکاتبی که خود را مدافع حقوق زنان میدانند، بر سایر مکاتب و اندیشهها وارد میشود. جایگاه زن در اسلام نیز همواره از جانب جریانهای معارض با اسلام که خوانشی بعضاً فمنیستی یا اومانیستی از حقوق و جایگاه زن دارند، مورد نقد قرار گرفته است. در مواجهه با این چالشها و تغییراتی که در دنیای مدرن ایجاد شده است، همواره اندیشمندان مسلمان با رویکردهای گوناگون به مسئلۀ جایگاه زنان در اسلام پرداختهاند. از آنجهت که فرصت پرداختن به تمامی رویکردها فراهم نیست؛ در اینمقاله، جایگاه زن در اسلام از منظر شهید مطهری و سید قطب مورد بررسی قرار گرفته است. این دو شخصیت را میتوان در ذیل رویکرد اسلامگرایان اصلگرایِ اصلاحگر (یکی از تشیع و دیگری از تسنن) دستهبندی کرد. اینمقاله مسئلۀ زن در اسلام را در سه سطح: فردی، خانوادگی و اجتماعی با استمداد از روش اسنادی و کتابخانهای تحلیل و واکاوی کرده است. </em>
جایگاه زن,اصلگرای اصلاحگر,برابری زن ومرد,اختلاط زنان,استقلال اقتصادی,مشارکت اقتصادی,طلاق
https://iss.razavi.ac.ir/article_370.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_370_bc1d80d38295b5e6cd539d6f13b200ca.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
بررسی تحولات هویّت جنسیتی بانوان مذهبی در جامعۀ ایران
29
58
FA
ابوالفضل
اقبالی
دانشجوی دکترای دانش اجتماعی مسلمین، دانشگاه تهران
abolfazl_eghbali62@yahoo.com
<em>تفاوتهای تکوینی زن و مرد در خلقت، موجب تمایز در هویت جنسیتی آنان و انتظارات نقشی متفاوت از هردوی آنها میگردد. این هویت جنسیتی برای زنان دارای مؤلفههایی از جمله همسری، مادری، نقشهای اجتماعی و... است؛ که هر یک دارای نظام اولویت خاص خود میباشد. در دنیای جدید به دلایل مختلف شاهد تحولاتی در این نظم هویتی در میان زنان و مردان هستیم، که البته مختص به طیف خاصی از افراد جامعه نیز نمیشود. لذا هدف از انجام این تحقیق، بررسی تحولات هویت جنسیتی بانوان مذهبی در جامعۀ ایران است. روش انجام این تحقیق ترکیبی از روش اسنادی و روش کیفی مطالعۀ موردی با تکنیک مصاحبه عمیق بوده است. نتایج تحقیق حاکی از آن استکه وجود خلاءهای گفتمانی در ادبیات نظری انقلاب اسلامی در حوزۀ مسائل زنان و خانواده و نیز عدم ارضای نیازهای روانی، جنسی و عاطفی زنان در خانواده، رضایتمندی کلامی در محیط کار و ترجیح نتیجه بر تکلیف، از جمله علل ویژۀ تحولات در هویت جنسیتی بانوان مذهبی در جامعۀ ایران به شمار میروند. راهکارهای پیشنهادی پژوهش حاضر در این زمینه نیز عبارت است از: رفع ابهامات و خلاءهای گفتمانی از ادبیات نظری و گفتمان انقلاب اسلامی، ارتقاء کیفیت حضور مردان در خانواده از رهگذر تدبیر فضای عاطفی و احساسی خانه و پاسخگویی به نیازهای زیستی همسر و نیز انعطافپذیرتر کردن تفکیک جنسیتی نقشها در درون مناسبات خانواده است. </em>
هویت جنسیتی,زنانگی,بانوان مذهبی,تحولات هویتی,خلاءهای گفتمانی
https://iss.razavi.ac.ir/article_371.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_371_a12a08f62d13185fb7fe1fe7e219a061.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
بررسی اثر روابط اجتماعی بر شادمانی مبتنی بر روانشناسی مثبت و آموزههای اسلامی
59
86
FA
محمدعلی
اله قلی ئی
دانشجوی کارشناسیارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه شهید بهشتی
milad.spc@gmail.com
آزاده
عسکری
استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی
a_askari@sbu.ac.ir
<em> ارتباطات اجتماعی به مفهومی که مورد نظر این مقاله است، به طور عمده به ارتباطات انسانی، همچون ارتباط خانوادگی، دوستانه و اجتماعی اطلاق میشود که به رغم ظاهر ساده و ابتدایی خود میتواند کارکردهای پیچیده و متنوعی داشته باشد. </em>
<em>در این پژوهش این سؤال مطرح استکه، آیا روابط اجتماعی میتواند بر شادی تاثیر بگذارد؟ و با وجود اینکه ارتباطات اجتماعی به دلیل گستردهتر و پیچیدهتر شدن جوامع انسانی کارکرد گذشتۀ خود را از دست دادهاند؛ آیا هنوز هم از اعتبار خاصی برخوردارند؟ آیا می</em><em></em><em>توان با استفاده از آموزه</em><em></em><em>های اسلامی رابطۀ روابط اجتماعی و شادی را تبیین نمود؟ </em>
<em>ارتباطات اجتماعی در صورتی که در فضای مناسب و همراه با آگاهی شکل بگیرند، میتوانند منجر به بهزیستی روانشناختی و افزایش شادکامی انسان گردند. لذا بررسی این نوع ارتباطات اجتماعی و زمینههای مؤثری که میتواند منجر به شادمانی گردد، از اهمیت برخوردار است. این شناخت میتواند کاربردهای متعددی برای پژوهشگران و اندیشمندان ایجاد کند. </em>
ارتباط اجتماعی,شادی,اسلام,روانشناسی مثبت,خانواده
https://iss.razavi.ac.ir/article_372.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_372_3b28c05539c13d4255fb4fede5d4ac6d.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
نظریۀ زیربنا- روبنا خاستگاه، اهمیت و بررسی ریشۀ خلأ نظریهپردازی در میان پیشگامان اقتصاد اسلامی (با تأکید بر آراء شهید صدر و شهید مطهری)
87
116
FA
عبدالمحمد
کاشیان
استادیار دانشگاه سمنان
a.m.kashian@profs.semnan.ac.ir
ایمان
احمدزاده
کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه سمنان
imanahmadzad5@yahoo.com
<em>بررسی تأثیر متقابل هر یک از نظامهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بهعنوان خرده نظامهای یک نظام اجتماعی، نقش قابلتوجهی در گزینش و تعیین اولویت سیاستهای مربوط به اصلاح امور اجتماعی دارد. درحالیکه بررسی این موضوع در اندیشههای مارکسیستی و نئومارکسیستی جایگاه ویژهای دارد و در قالب نظریۀ زیربنا</em><em>-</em><em>روبنا ادبیات قابلتوجهی را به خود اختصاص داده است. در اندیشههای لیبرال این نوع تفکر بسیار کمرنگ است و به همین نسبت، در اندیشههای متفکران مسلمان جایگاه چندانی ندارد. این درحالی استکه پرداختن به این نظریه تأثیر قابلتوجهی در حوزههای مربوط به علوم انسانی اسلامی دارد. </em><br /> <em>سؤال اصلی مقالۀ حاضر این استکه چرا علیرغم ورود متفکران مسلمان به مرزهای نظریۀ زیربنا</em><em>-</em><em>روبنا و همچنین اهمیت آن، نظریۀ ایجابی در این خصوص ارائه نشده است؟ ادعای مقالۀ حاضر این استکه از آنجاکه نظریۀ زیربنا</em><em>-</em><em>روبنا حاصل یک تفکر دیالکتیکی و برآمده از نظریۀ ماتریالیسم تاریخی است، متفکران مسلمان صرفاً با نقد دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی دلالتهای مهم این نظریه را به دست فراموشی سپردهاند و با صرف نقد کردن صورتمسئله، در مورد دلالتهای بسیار مهم بعدی این نظریه، سکوت پیشه کردهاند. این درحالی استکه در مقام اجرا و نظر نیاز به یک نظریه دراینباره احساس میشود.</em><br /> <em> این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی به بررسی این موضوع میپردازد و اندیشۀ شهید صدر و شهید مطهری را بهعنوان پیشگامان اقتصاد اسلامی در عصر حاضر مورد تجزیهوتحلیل قرار میدهد. </em>
اقتصاد,فرهنگ,سیاست,نظام اجتماعی,زیربنا- روبنا
https://iss.razavi.ac.ir/article_373.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_373_073e687b32246669e544e8d3e5fdfadb.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
نقشانگارههای کلامی و معرفتی اهلحدیث و اشاعره در افول تمدن اسلامی
117
144
FA
غلامرضا
ابراهیمی مقدم
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان
ebrahimir138@gmail.com
<em> مبانی اعتقادی و فرهنگ عمومی و نوع نگرش مردم یک جامعه نسبت به مسائل اجتماعی در شکوفایی یا افول هر تمدنی، نقش اساسی دارد. بر پایۀ مطالعه توصیفی</em><em>-</em><em>تحلیلی از ارتباط فرهنگی و اجتماعی، سه مؤلفۀ مبانی کلامی، رویکردهای معرفتی و حمایتهای سیاسی از مدل فکری اهلحدیث و اشاعره، به دست میآید که مبانی کلامی اهلحدیث و اشاعره با اصول عقلی در تعارض بود. این تعارضها آنانرا به مقابله با فلاسفه، متکلمین عقلگرا و دانشمندان علوم طبیعی کشاند. متکلمین اشعری برای مقابله مؤثر با مخالفین فکری خود و حذف آنان از متن جامعه، به تغییر فرهنگ عمومی جامعه پرداختند. آنها برای تحقق این امر از یکسو، تصوفرا به خدمت گرفتند و از سوی دیگر، حاکمان سیاسی را به پشتیبانی خود همراه کردند و از اینطریق مدارس نظامیه را جهت تغییر نظام آموزشی و تربیت مبلغان مورد نیاز تأسیس کردند و سرانجام توانستند به تدریج فرهنگ عمومی مسلمانانرا در جهت تعمیق و تحکیم مدل فکری خود تغییر دهند و انحطاط فرهنگی، رکود علمی و سرانجام افول تمدن اسلامیرا رقم بزنند. </em>
علوم اسلامی,کلام اسلامی,افول تمدن اسلامی,اهل حدیث,اشاعره
https://iss.razavi.ac.ir/article_374.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_374_20d13a02faa7e8484435c19fd4dcf0db.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
بررسی شرایط و زمینههای جواز چندهمسری در قرآن کریم
145
164
FA
محمد
سلطانی رنانی
استادیار گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه اصفهان
m.soltani.r@ltr.ui.ac.ir
<em>بنابر گزارشهای تاریخی، چندهمسری در فرهنگها و سرزمینهای گوناگون، پیش و پس از اسلام رواج داشته است. قرآن کریم نخستین خانواده را حاصل ازدواج یک مرد با یک زن میشمرد. آیۀ سوم سورۀ نساء، در آنصورتکه بیم رود دادگری میان یتیمان رعایت نشود، ازدواج یک مرد با حداکثر چهار زنرا روا میشمرد. مفسران در بیان ارتباط این شرط (بیم از بیداد بر یتیمان) و جزا (جواز چندهمسری) سخنان گوناگون گفتهاند. به هر روی، وجود خانوادههای بیسرپرست، دختران یتیم و زنان بیوه، زمینه و حکمت چندهمسری است و رعایت عدالت میان همسران شرط این حکم است. آمار مرگومیر ناشی از جنگ، قتل عمد، تلفات جادهای، و بیماریهای سخت در سطح ملّی و جهانی همه نشانگر آن استکه مرگ در مردان، به ویژه در سنین جوانی و میانسالی بیشتر از زنان روی میدهد. این مسأله، موجب بر هم خوردن تناسب جنسیتی در جوامع بشری میشود، به گونهای که در برابر هر مرد در سنّ ازداوج بیش از یکزن قرار میگیرد. ارتباط میان شرط و جزای موجود در آیۀ سوم سورۀ نساء و آمارهای موجود نشاندهنده این واقعیت استکه چندهمسری نه از سر هوسرانی یا تعددطلبی، بلکه به مثابِۀ یک ضرورت اجتماعی و برای تامین نیازهای زنان بیوه و دختران یتیم در جوامع بشری شکل گرفته و در شریعت اسلامی روا دانسته شده است. از اینرو، چندهمسری در این چارچوب و با رعایت شروط عدالت، معاشرت متعارف، تامین هزینههای زندگی همسران و نامشروع بودن روابط تعلیقی، حکمی موّجه و قابل دفاع است. </em>
چندهمسری,تناسب جنسیتی جمعیت,آیۀ سوم سورۀ نساء,احکام خانواده
https://iss.razavi.ac.ir/article_375.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_375_57b9fbf921135019f47322e8fa7156d5.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
بررسیکیفیت بهرهگیری از قرآن در مدیریت حکومت انقلابی
165
190
FA
فرزانه
اکبرپناه بیلندی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ علومقرآنی، دانشکدۀ تربیت مدرس مشهد
محمدجواد
توکلی خانیکی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم ومعارف قم، واحد مشهد
tavakoli@quran.ac.ir
مرتضی
حاتمی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ تفسیر قرآن، دانشکده علوم قرآنی آمل
morteza.hatami@gmail.com
<em>کیفیت مدیریت حکومت، مسألهای بسیار مهم و البته حساس استکه نظرات دربارۀ آن از تنوع بالایی برخوردار است. این اهمیت و حساسیت در حکومتهای گوناگون متفاوت است. از جمله حکومتهایی که حساسیت در آن بسیار بالاست، مدیریت حکومت انقلابی است؛ زیرا جامعۀ دارای ایدئولوژی مشترک و هدفی جدید است و تک تک ارکان جامعه با روحیۀ انقلابی به سمت هدف والایی در حال حرکتاند، لذا هرگونه اشتباه در مدیریت حکومت انقلابی، جامعه را از راه سعادت به فساد و تباهی میکشاند. این مقاله با هدف بررسی بهرهگیری از قرآن در مدیریت حکومت انقلابی با روش توصیفی</em><em>-</em><em> تحلیلی سامان یافته است. از یافتههای این مقاله این استکه، امنترین راه برای مدیریت درست، بهویژه مدیریت حکومت انقلاب صالح؛ هدف، نگرش و روشی استکه از سوی خداوند، ارائه شده است. طبق کلام الهی، هدف در حکومت باید الهی و در راستای تأمین سعادت دنیا و آخرت جامعه باشد و در نهایت خدمات عمومی مردمرا فراهم کند. افزون بر این، مدیر حکومت نیز باید دارای ویژگیهایی باشد که او را در انتخاب هدف درست یاری دهد از جمله: تقواپیشگی، علم و تخصص، روحیۀ ظلمستیزی و عدالتپیشگی، امانتداری، مردمی بودن و... </em>
<em>کیفیت روشی که مدیریت حکومت انقلابی در برابر معضلات جامعه، میتواند اتخاذ کند عبارتاند از؛ استفاده از تمام امکانات جامعه، مدارا و مشورت کردن با مردم، برخورد ملایم حتی با دشمنان، استقلال و خوداتکایی، تولّی و تبرّی و محرومیتگرا و محرومیتزدایی و... . </em>
مدیریت,حکومتانقلابی,مدیریت حکومت انقلابی,قرآن کریم
https://iss.razavi.ac.ir/article_376.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_376_362f057c3f0b28700028859af4f9f05a.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
پژوهش های اجتماعی اسلامی
1029-0117
2783-5375
25
119
2019
08
23
فهرست مقالات
1
2
FA
فهرست مقالات مجله پژوهش های اجتماعی اسلامی شماره 119
مجله,فهرست,اجتماعی
https://iss.razavi.ac.ir/article_377.html
https://iss.razavi.ac.ir/article_377_5e90b93414fbd428c839dca7eabd2b21.pdf